Әбіл А. «Алатаудан» басталған әуен. «Тараз» триосына 50 жыл (1974-2024)

     Қазақтың ән өнерінде өзіндік өрнегі бар, Жамбыл облысынан түлеп ұшқан атақты «Тараз триосы» тыңдармандардың жүрегін жаулап, елдің ыстық ықыласына бөленген өнер ұжымы.

   Құрметті оқырмандар! Сіздердің назарларыңызға «Өлкелік Арт-галерея» бетіне Әулиеата топырағынан шыққан танымал да талантты әншілер, өнер ұжымы «Алатау» болып басталған бүгінгі «Тараз» триосының құрылғанына 50 жыл толуына орай белгілі журналист Амангелді Әбілдің  «Алатаудан басталған өнер» атты кітабын ұсынамыз:

Әбіл, А. «Алатаудан» басталған әуен [Текст] : «Тараз» триосына 50 жыл (1974-2024) / Амангелді Әбіл. – Алматы : Үш қиян, 2023. – 200 б.

     Аталған кітап «Тараз» триосының 50 жылдығына арналып жарық көрген. Жарты ғасыр шежіресі бар Алматыдағы «Үш қиян» баспасынан 500 данамен жарық көрген. Кітап Жамбыл облысын басқарған, қазіргі таңда Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтің кіріспе сөзімен ашылған. Кітапта елге белгілі өнер адамдарының, мәдениет саласында басшылық қызметте жүрген азаматтардың, демеушілердің, әр жылдары триода ән салған белгілі әнші-домбырашылардың, қазіргі мүшелердің естеліктері, жергілікті ақындардың пікірі, өлеңдері берілген. Сондай-ақ, республикалық, облыстық, қалалық, аудандық басылымдарда, әлеуметтік желіде «Алатау» ансамблі, «Тараз триосы» туралы жазылған мақалалар, сұхбаттар, фотошежіре жарияланған.

     «Алатау» болып басталған бүгінгі «Тараз» триосының құрылуына Қазақстанның Халық әртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Алтынбек Қоразбаевтың сіңірген еңбегі зор.

      Қазір «Тараз» триосының құрамында жүрген әншілер, «Ерен еңбегі» медалінің иегері Ержан Ыдырысовтың да, Ноян Сейділдаевтың да әдемі естеліктерін осы кітаптан оқуға болады. Білім беру ісінің Құрметті қызметкері, Мәдениет қайраткері Пернебек Оспанов та біраз тереңнен сөз қозғап, трио тарихына кеңінен тоқталады. Бұл жинақтан белгілі журналистер Көсемәлі Сәттібайұлының, Оралхан Дәуіттің, Хамит Есаманның, Табиғат Абаилдаевтың және басқалардын да естеліктерін, мақалалары мен сұхбаттарын оқуға болады. Қасқырбай Нарбатырдың, Құрманғазы Демештің арнау өлендері де әсерлі. Кітап өте жеңіл тілмен жазылған, «Тараз» триосының тамаша әндерін тыңдап жүрген көрерменнің барлығына да қызықты. Ендеше, журналист Амангелді Әбіл құрастырған жаңа кітапты оқуға асығыңыздар!

Туған топырағы қайраткерді еске алды

Ақын-драматург, белгілі қоғам қайраткері, Жамбыл облысының Құрметті азаматы Арғынбай Бекбосынның туғанына биыл 85 жыл. Қайраткерді ұлықтау мақсатында байзақтық жерлестері де еске алу кешін өткізіп, биік тұлғаның рухына құрмет көрсетті. Әл-Фараби атындағы аудандық мәдениет үйінде өткен сағыныш пен сырлы сезімге толы әдеби еске алу кеші «Алаштың ақиқатшыл Арғынбайы» деп аталды.

Жиынды аудан әкімінің орынбасары Дәуір Дәулетов ашып, Арғынбай Бекбосынның ұлағатқа толы, тағылымға бай еңбек жолына тоқталды. Сондай-ақ ол Арғынбай Бекбосынның жары Дариға Хасенқызына қамзол кигізіп, ақ орамал сыйлап, аудан әкімінің атынан құрмет көрсетті. Кешке қаламгердің ұлы Абай мен қызы Жанерке де қатысты.

Кеш барысында Марал Жанбаева «Менің әкем» әнін орындаса, әнші Әлмахан Исабаев «Байзақ жері» (сөзі мен әні Қасқырбай Нарбатырдікі) әнін мәніне келтіре шырқады. Келесі сәтте Жамбыл облысының Құрметті азаматы Амангелді Кәрентаев сөз сөйлеп, қайраткер қаламгердің жазу шеберлігіне, әсіресе рубаяттарында үлкен ойды төрт жолға сыйғызып жіберген шеберлігіне таңдай қағатынын айтып, ақынның рубаяттарынан бірнеше шумағын жатқа оқып берді.

Ақын-драматургтің рухани інісі, жүз жылдық тарихы бар «Аq jol» газетінің ардагері Тұрсынхан Толқынбайұлы да еске алу шарасында кеңінен көсілді. «Ар-аға» атты кітап жазған Тұрсынхан Толқынбайұлының сөздерін байзақтықтар жылы ілтипатпен қабылдады.

Ал, ақын Қасқырбай Нарбатыр оқыған «Алаштың Арғынбайы» атты өлеңді көпшілік сілтідей тынып, тыңдады.

Ал аталған мәдениет үйінің және «Шахан» халықтық театрының режиссері Бақытжан Байкүшіков сәті келгенде Арғынбай Бекбосынның Ақәділ Сухамбаев жайлы жазған «Батырдың монологы» атты шығармасынан үзінді орындап, көптің қошеметіне бөленді.

Мұнан соң аталған мәдениет үйінің әншілері де ақынның рубаяттарын оқыды. Арғынбай Бекбосынның туған жері – Қосы батыр ауылында орналасқан Қарасу орта мектебінің оқушылары да ақынның өлеңдерін, рубаяттарын жатқа оқып, жерлес тұлғаға деген құрметтерін көрсетті. Әнші Динара Диханбаева «Қандай адам», Гүлназ Әлімқұлова «Біздің елдің жігіттері», Манзура Көбеева «Арман», Жанат Сәлімбаева «Көзіңнің мөлдірін-ай» әндерін жүректерге жеткізе орындады.

Әдеби-сазды кеш соңында әнші Әлмахан Исабаев Ескендір Хасанғалиевтың «Атамекен» әнін шырқады. Әннің қайырмасына бүкіл әншілер қосылып, тіпті көрермендер де бірге шырқап, сахна мен көрермен арасында керемет үйлесім орын алды. Көпшілік тік тұрып ұзақ қол соғып, құрметтерін аяған жоқ. Бұл құрмет – Арғынбай Бекбосынның рухына да көрсетілген құрмет еді.

 Есет ДОСАЛЫ. Байзақ ауданы.

        Ақ жол. 2022. – 21 маусым

«КСРО чемпионатын төрт рет ұтсам да, Әлем чемпионатына жібермеді».

Алмас МҰСАБЕКОВ, Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген спорт шебері, самбодан Әлем кубогінің жеңімпазы, Еуропа чемпионы:

 «КСРО чемпионатын төрт рет ұтсам да, Әлем чемпионатына жібермеді».

– Алмас Сағымқұлұлы, сіздің есіміңіз даңқты балуан ретінде елімізге танымал. Әлі күнге дейін спорттан қол үзген жоқсыз. Күрестің самбо түріне қалай келдіңіз? Кім себепкер болды?

– Мен Байзақ ауданының Кеңес ауылында дүниеге келдім. Екінші сыныптан бастап өзімнің қызығушылығыммен футбол үйірмесіне бара бастадым. Бесінші сыныпта Тараз қаласына ауысып, самбо үйірмесіне жалғыз өзім бардым. Ешкім жетелеп барған жоқ. Сағдат Қамбатыров деген бапкерден самбоның әліппесін үйреніп, онан соң Марат Жахитовтан сабақ алдым. Арасында Жетібай ауылына да барып оқыған жылдарым бар. Жалпы, 9-сыныптан бастап Марат Жахитовпен бірге Тараздағы «Динамо» спорт кешенінде тұрақты дайындалдым.

– Күрес кілеміндегі жеңістеріңіз қай жылдан басталды?

– Спорт деген үнемі жеңіске жету емес. «Әттеген-ай» дейтін сәттер де болады. 1975 жылы жасөспірімдер арасында Қазақстан чемпионы атанып, самбо күресінен КСРО жасөспірімдер құрамасының мүшесі болдым. 16 жастан енді асқан кезім ғой. Содан Өзбекстанда жасөспірімдер арасында КСРО чемпионаты өтіп, алғашқы іріктеу кезеңдерінің бірінде украиндық Редько деген балуанға айқын басымдықпен ұтылып қалдым. Бірақ, намысым бар. Арада бір жыл өткенде жастар арасында өткен КСРО чемпионатында әлгі Редькомен қайта жолым түйісіп, айқын басымдықпен жеңдім. Осылайша есемді қайтарып, күміс жүлдеге қол жеткіздім. Ол кезде Жамбыл гидромелиоративтік-құрылыс институтының бірінші курсында оқитын едім. 1977 жылы өткен бүкілодақтық жастар ойындарында да күміс жүлдегер атандым. Дәл осы жылы Қарағанды қаласында ересектер арасында өткен КСРО чемпионатында күміс жүлдегер атанып, самбодан КСРО ұлттық құрамасының мүшесі болдым. 19 жастағы мен үшін бұл үлкен қуаныш болды. Жүлделер ауылына жорықтар осылай басталды. Қарағандыда алтын медальді эстониялық Самачук деген балуан олжалап кетті.

– Самачуктан есе қайтты ма?

– Әрине. 1978 жылы өткен КСРО кубогында Самачукты ұттым. Осы жылы Ташкентте өткен КСРО чемпионатында қола жүлдегер атандым. 1980 жылы Бішкекте өткен КСРО чемпионатында күміс медаль алсам, 1981 жылы Қарағанды қаласында ересектер арасында өткен КСРО чемпионатында 52 килограмм салмақта чемпион атандым. Осы жарыста әлем чемпионы ресейлік Володя Кругловты, финалда да ресейлік Белоглазовты ұттым. Ал 1982 жылы Болгарияда өткен Еуропа чемпионатында күміс жүлдегер атандым. Негізі, финалда да есе жібергенім жоқ едім. Қарсыласым болгариялық балуан болғандықтан, төрешілердің бүйрегі солай қарай бұрылып, маған қиянат жасады. Айқын ұтып кетпесең, бұрмалау спортта болып тұратын жағдай.

– Сіз бірнеше дүркін КСРО чемпионы атандыңыз. Бірақ, Әлем чемпионатына жолыңыз түспепті. Неге?

– Бұл сұраққа жауап беру маған жеңіл емес. КСРО-ның төрт дүркін чемпионы аттандым. Еуропаның әуелі күміс жүлдегері, 1986 жылы Ленинградта Еуропа чемпионы атандым. Оған 1984 жылы Венесуэлада Әлем кубогінің жеңімпазы атанғанымды қосыңыз. Нәтижелерім дұрыс болып тұрса да, КСРО спортының төрінде отырғандар мені Әлем чемпионатына апара қоймады. Менен көрсеткіші төмен балуандар жаһандық жарыстарға жолдама алып жатты. Қазіргі күресіп жүрген балуандарымызға жеңілдеу. Олар Қазақстан чемпионы болса, Әлем чемпионатына бара береді. Жол ашық. Ал, біздің кезімізде КСРО чемпионатын ұтуың керек. Әлем чемпионы Кругловты да, КСРО- ның екі дүркін чемпиондары Беловты да, Файзиевті де ұттым. Әйтеуір, сол кездің саясаты ма, әлде жолымыз болмады ма, Әлем чемпионаты маған бұйыра қоймады.

– Әлі де күресті тастаған жоқсыз. Бозкілемде күресіп жүрсіз. Солай ма?

– Иә, қазір 65 жастамын. Бірақ, бабымды жоғалтқан жоқпын. Үнемі жаттығуда жүремін. Ардагер балуандар арасында 8 дүркін әлем чемпионымын. Маусым айының басында ғана Астана қаласында самбодан ардагерлер арасында өткен Азия чемпионатынан алтын медальмен оралдым. Алдағы айларда өтетін ардагерлер арасындағы Әлем чемпионатына дайындалып жүрмін. Таңғы сағат 5.00-ден тұрып, жаттығуға кірісіп кетемін. Жамбыл ауданында Нұржан Қазбеков деген ардагер балуан бар. Ол да өз салмағында ардагерлер арасында әлем чемпионы атанып жүр. Оның өзі жастарға үлгі деп ойлаймын.

– Спортқа сіңірген еңбегіңіз үлкен. Сізге кім, қандай қолдау көрсетіп жатыр?

– Бұл ретте М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің ректоры болған Махметғали Сарыбековтың кезінде аталған университеттің Құрметті профессоры атандым. Осы ректордың көп қолдауын көрдім. Елдос Далабаев басқаратын «Жекпе-жек» клубында да жаттықтырушы болып еңбек етемін. Белгілі балуан Сәлкен Жартыбаев басқаратын спорт мектебінде де біраз жыл еңбек еттім. Спорттағы тәжірибемді жастарға үйрету жолында аянып қалған емеспін. Спорт мектептері, мектеп-гимназиялар, колледждер кездесуге шақырып тұрады. Оның бәрі маған және самбо спортына деген құрмет деп есептеймін.

– Атақ дегенге қызығасыз ба? Атақ сізге не береді?

– Атаққа қызықпаймын. Бірақ, кімнің болса да сіңірген ерен еңбегі ақталу қажет деп ойлаймын. Қазіргі таңда Байзақ ауданының және Тараз қаласының Құрметті азаматымын. Тараз қаласының және Байзақ ауданының әкімдігіне, мәслихат депутаттарына айтар алғысым мол. КСРО- ның халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген спортшы деген атақтарым да бар. Оның барлығы сіңірген еңбегімнің жемісі деп ойлаймын.

Ақылшы анам бар. Әлі күнге дейін анама еркелеймін. Қарапайым отбасымызда әр күніміз берекелі, қуанышқа толы өтіп жатады. Оның бәріне шүкір. Аспанымыз ашық, еліміз бейбіт, тыныш болса деген тілегім бар. Әлем елдері тек спорт түрлері бойынша айқасса деген ниеттемін.

– Әңгімеңізге рақмет!

 Алмас МҰСАБЕКОВ

Сұхбаттасқан Есет ДОСАЛЫ

Ақ жол. – 2023. – 24 маусым 

Сәрсенбек Бәкірдің сазды кеші

«Баласағұн» орталық концерт залында әнші- композитор Сәрсенбек Бәкірдің «Аузынан айдың түскен қыз» атты концерті өтті. Іс-шараға облыс әкімінің бірінші орынбасары Нұржан Календеров қатысып, облыс әкімінің құттықтау хатын табыс етті. Сондай-ақ, композитордың үстіне зерлі шапан жауып, «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісін тақты.

Бұл күні Тараздың аспанына жұлдыздар жиналған күн болды. Концертті қазақ радиосының журналисі Гүлмира Нәлібай жүргізсе, елдің жүрегіндегі «МузАРТ» тобының әншілері, Мұқасан Шахзадаев, Досымжан Таңатаров, Құрмаш Маханов, Ғани мен Бота, Наркенже Серікбаева және Інжу Әнуарбекқызы, Фарида Досболова, Мәди Дәуренұлы, Данияр Исаков сахнаға сән берді.

Сондай-ақ, Кенен Әзірбаев атындағы облыстық филармониясының әншілері, Мәдениет саласының үздіктері Маралбек Бабақұлов, Ғани Мәтебаев, Мәдина Сағынбекова, Айгүл Мақашева және Динара Диханбаева, «Жамбыл» үштігі де көпшілік жүрегінен жол тапты. Сәрсенбектің төл шәкірттері Әділет Әбдікерім және Мейрамбек Рысбақ шырқаған әндер де әсерге толы болды.

Бұл кеште композитордың «Не пайда?», «Сезімді қайтем тулаған?», «Аузынан айдың түскен қыз», «Махаббат назы», «Соғады сен деп жүрегім», «Әкені аңсау», «Сағынып шақырдың ба?», «Анадан асыл бар ма екен?» атты танымал туындыларымен бірге бірнеше әні шырқалды. Қазақтың біртуар ұлы Дінмұхамед Қонаевқа арналған «Тау тұлға» атты әні де тыңдарманға тұңғыш рет жол тартты.

Концерт соңында халықаралық «Қонаев қоры» облыстық филиалының кеңесшісі Жапар Күздеубеков, мемлекеттік қызмет ардагері Досмұрат Шахзадаев, Талас аудандық мәслихатының төрағасы Қадірбек Садубаев композиторға құрмет көрсетті. Сәрсенбек Бәкір Қонаев атындағы медальмен марапатталып, Қазақстан композиторлар одағының мүшесі куәлігіне ие болды.

 Есет ДОСАЛЫ

Ақ жол. – 2023. – 1 маусым 

Елдің ерке ақыны

Елі «Ерке ақын» деп атап кеткен Нар­ша Қашаған таластық жер­лес­­­теріне еркелеп жүр­­генімен, ақын іні­лерін аялай бі­ле­­­тін. Нәкеңнің қа­­сында жүру, әңгі­­­месін тыңдау – орал­­майтын өт­кен шақ. Ардақ­ты ақынның дүние­ден озға­нына да бі­раз жылдың жү­зі болды.

Ол әрқашан елдің ішінде жүрді. Туған жеріне қызмет етті. Ағайынының ортасында жүріп өндіріп өлең жазды. Ә дегенде Нәкеңнің «Елде тұрам» атты кітабын оқып шықтық. «Әй, уызына жарыған, мына кітапты өзіңе өзім әкеп тұрмын» деп ағаның жыр жинаған табыстаған сәті жадымнан қалай өшсін?

Наршаның өлеңдерін жұрты қарапайым десті. Бірақ бір белгілісі, ақынның өлеңге деген талғамы қарабайыр емес еді. Оның өлеңдері туралы әңгіме қозғала қалса, «Ауыл – ауыс­пайтын Астана немесе қалалық қазақтарға хат» деген шығармасы бірден ойға орала береді. Құдды бір төлқұжаты секілді.

«Заңдылық деп қарайтұғын азапқа әр,

Көңілі кірсіз, секілді бейне таза, ақ қар.

Ауыл деген аруы көп Ананы,

Аялаңдар, қаладағы қазақтар.

 

Жетілсін деп қала деген жас бала,

Аузына оның барын, нәрін тосты Ана.

Алматыны алмастырар Ақмола,

Ауыл ғана ауыспайтын астана.

 

Жігіт болып өзіңнен туған жас бала,

Ауыл ана, қарайды әне, жасқана.

Ауысқан талай, ауысар әлі бас қала,

Ауыл ғана ауыспайтын астана.

 

Қайран Ауыл, қалың қазақ алған нәр,

Қайырымға қарашы енді болған зар.

Ұлтымыздың ұлы анасы Ауылдың,

Жанына жара, көңіліне қаяу салмаңдар,

Ей, елде туып, қалада тұрып қалғандар!»

деген ақын шумақтарын оқығанда жаныңды әлдебір тұстан лаулаған от қарып алғандай болады.

Нарша ақынның жүріс-тұрысы бөлек еді. Кірпияз қаламгер айналасына маңғаздана қарайтын. Өзін биік ұстағанымен, көзіндегі мұңды жасыра алмаушы еді. Жанарынан ауылға деген махаббаты айқын сезілетін. Содан да болса керек, ауыл адамдарының автопортретіне өлең тілінде жан бітірді.

«Елде тудым, елде есейдім, ержеттім,

Кісіліктің мектебінен елде өттім.

Елде жүрсе болады екен ерде екпін,

Есік жақта қалмай еркін төрге өттім.

                           

Елден менің ештеңем жоқ жасырын,

Еркелігім, қателігім, бар сырым.

Елден келдім өлеңге де естіңдер,

Ел деп соққан жүрегімнің тарсылын»…

Ақын өз отауында, Қаратауында, қайнаған тіршіліктің ортасында жүргенде бірнеше мәрте жүздесудің сәті түскен. Қаладан ағылған таксиге отыра салып, Нарша ақынның үйіне құйғытасың. Жөн білген көлік жүргізушісі Нәкеңнің үйі былай тұрсын, тұрған пәтеріне дейін кіргізіп жіберетін. Бір сөзбен айтқанда, шенді мен шекпендіден бөлек, қарапайым ауыл халқы да төбесіне көтеретін…

«Елде тұрам» деген өлеңінде ұлтқа, жұртқа деген шексіз құрмет жатқаны анық. Бір қарағанда қарапайым дидактика секілді көрінгенімен, есті жыр жиі есімізге түседі. Осы өлеңін оқыған сайын Нарша ақын көз алдымда: «Әй, уызға жарыған» деп тұрғандай күй кешемін…

Ағайынның ортасынан алыстамай күн кешкен ақынға жергілікті билік те, ауыл халқы да барлық құрметті аямады, алақанында аялады. Ерке десе ерке ғой. Нарша айтқан деген әңгіме ел арасында кеңінен тарап кеткені де сол еркелігінен болса керек. Нарша ақынның еркелікке толы әңгімесі әлі күнде ел аузында жүр. Ол кісінің аудандық музейдің директоры қызметіне кірісуінің өзі әзілмен астасып жатыр. Қызметке орналасу жөніндегі өтініштің өзін өлеңмен өрген ақынның әзіліне езу тартпай көр.

«Өтініш жазды еріңіз,

Тағы да сынап көріңіз.

Түбі баратын жеріміз,

Музейді маған беріңіз.

 

Өтініш жазды еріңіз,

Наршаға тағы сеніңіз.

Сізге де орын қамдаймын,

Музейді маған беріңіз»,

деп өтініш жазғанын мәдениет саласын ұзақ жыл басқарған марқұм Әлібек Әмзеұлы езу тартып отырып айтушы еді…

Қайбір жылы Нәкеңнің еркелігін есерлік деп түсінген аудан басшысы қызметінен алмақ болып, өтініш жаздыруды аппарат басшысына жүктепті. Ол мәдениет саласында тер төгіп жүрген ақынға «қаралы хабарды» жеткізген. Содан ақынның «арызы» қолына түсіп, әкімге апарған ғой. Сөйтсе Нәкең жұмыстан босату туралы өтінішті басқаша жазып жіберіпті.

«Уа, ұлы мәртебелі хан ием» деп басталатын мәтін әкімді де, қарамағындағыларды да еріксіз күлуге мәжбүр еткен. Нәтижесінде, ерке ақын өтінішті басқаша жаза алмайтынын айтып, қызметінде қалған.

Дәл қазір биігін қар басқан Алатаудың ажары көзіңді арбай түсетіндей. Ал Қаратау күңіреніп тұр ма дерсің. Жақында ғана жел жайпап кеткен Қаратауда елді жырымен емдейтін Нарша да жоқ. Нарша – Қаратау ақындарының беткеұстары еді. Қуаныштысы, өзі кетсе де, сөзі қалды, оның өлеңін өлтірмейтін елі бар…

  Табиғат МҰСЫЛМАНҚҰЛ.

Егемен Қазақстан. – 2023. – 14 ақпан 

Жұрт іздейтін дәрігер

Дәрігер мамандығы аса жауапкершілікті, шыдамдылықты, өз ісіне деген сүйіспеншілікті қажет етеді. Осы бір жауапкершіліктің үдесінен шығып жүрген жанның бірі – Жамбыл аудандық орталық ауруханасы хирургия бөлімінің меңгерушісі Жетпісбай Аихожаев.

Қашанда алдына келген сырқатты туысындай құшақ жая қарсы алып, аяқтан тұрғанға дейін ем-домын жүргізетін ол 1962 жылы 18 қарашада Шымкент облысы, Созақ ауданының Аққолтық елді мекенінде дүние есігін ашқан. 1979 жылы Ш.Уәлиханов атындағы орта мектебін бітіріп, 1982 жылы Түркістан қаласында медициналық училищенің фельдшер мамандығын тәмамдаған.

1982- 1984 жылдары Белоруссияда әскери қызметін өтеп, 1985 жылы Алматы қаласындағы С.Асфендияров атындағы медициналық институтына түсіп, 1991 жылы оқу ордасын үздік аяқтап шығады.

1991-2010 жылдары Жуалы аудандық орталық ауруханасында хирург болып еңбек жолын бастап, талай жуа лылықтың а лғысына бөленеді.

Содан Жетпісбай Бұзауұлы 2010 жылы Жамбыл аудандық орталық ауруханасына ауысып, 2013 жылдан бері хирургия бөлімінің меңгерушісі қызметін абыроймен атқарып келеді. Құдай қосқан қосағы Мира Көшкімбаева да дәрігерлік жолды таңдап, бір-біріне арқа сүйеп отыр. Алла нәсіп еткен екі қызынан немере сүйіп отырған бақытты отбасы.

– Дәрігерлік–жауапты мамандықтың бірі. Адам өміріне араша түсетін жандарға еш қателесуге болмайды. Дәрігерлер үнемі білімін жетілдіріп, ізденіс үстінде болып, өз саласында ем жүргізудің барлық тәсілдерін жетік меңгеруі тиіс. Біздің бөлімнің негізгі міндеттері де – осы. Әріптестердің көмегінсіз біз бедел биігіне шыға алмаймыз. Қандай жиын болса да әріптестерім – ақ халатты абзал жандарды мақтан етіп отырамын. Өмір жолымда осы күнге дейін 3000- ға жуық ота жасаппын. Ота үстелі – өмір мен өлімнің арпалысқан мекені. Осы жерде біздер адам өмірін сақтап қалуға бар күш-жігерімізді саламыз. Өмірде түрлі оқыс оқиғалар кездеседі. Алла берген қасиет болғаннан кейін қолдан келген көмегімді аянып қалған емеспін. Жол апаты, жазатайым оқиғалар салдарынан дене жарақатын алған азаматтарға да қолдан келгенше алғашқы көмегімізді көрсетеміз. Оларға үміт отын сыйлау үшін кейбір кездері ауруханада түнеуге тура келеді. Ауыр ота кезінде таң атқанға дейін қалған күндері пәтерімді әлдекімдер тонап кеткен жағдай да кездескен болатын. Дегенмен, мен өзімнің мамандығымды жанымдай жақсы көремін. Бүлдіршіндерге де ауыр оталарды жасаған кезде жаныңды шүберекке түйіп, өмір жарығын енді көре бастаған жан иелеріне қатты алаңдайсың. Бірақ қорқынышты жеңіп, ата-аналарына қуанышты жаңалықпен ораламын. Бұл менің – өмірлік ұстанымым. Мен мамандығымсыз өзімді елестете алмаймын. Әлгінде айтқандай, жол апаты жиі орын алатын учаскелер болады. Сондай қауіпті аймақтарға қажетті жол белгілері орнатылса, билік жол- көлік оқиғалары көптеп орын алатын жолдардың статистикасына назар аударып, тиісті шаралар қабылдаса дейсің. Бәлкім, оқыс оқиғалар саны азаяр ма еді?! Бүгінде біздің бөлімнің басты ұстанымы – науқастың көңіл- күйі. Қызметкерлер бұл жұмыстарды жылулықпен атқарады. Науқастар да мұны сезініп, ризашылығын білдіріп жатады, – дейді Жетпісбай Бұзауұлы.

Шыр етіп жарық дүние есігін ашқан нәрестеден бастап, еңкейген қартқа дейін ақ халатты дәрігерлер қызметіне жүгінетіні рас. Олардың еңбегін қажетсінбейтін жан бұл өмірде кемде-кем. Өз істерінің нағыз шебері бола білген ақ халатты жандар талай адамның жүрегіне үміт отын жағып, өмір гүлін сыйлап келеді.

Күнделікті келіп жатқан науқастарға ем-шаралар көрсетуден бөлек, аурухананың өзге де күйкі тірлігіне қарамастан, ол әрқашан жайдары мінез танытып жүруден жалыққан емес. Еңбек өтілі 32 жылға жуықтаған дәрігер туралы науқастардың айтары да көп. Тіпті, арнайы іздеп келетін тұрғындардың да қарасы қалың екен.

Қабылдаудан шыққан Қанат Рәшімбайұлының дәрігерге деген ықыласы шексіз. «Дәрігерді ұлықтау, құрметтеу – әрбір азаматтың борышы. Ауырсақ, сырқаттансақ бірден осы адамдарға жүгінеміз. Алдына барған бізге мейірім төге қарап, емдеп, ақыл- кеңестерін береді. Күн демей, түн демей қажет кезде жанымыздан табылады. Осындай абзал жандардың бірі ретінде аудандық орталық аурухананың хирургі Жетпісбай Аихожаевты айтар едім. Қай кезде барсаң да күлімдеп, жайдарланып қарсы алады. Ем-дом көрсетіп, әр күн сайын таңғы сағат 07.00-де палатадағы науқастардың жағдайын сұрап отырады. Міне, нағыз дәрігер дегеніміз осы. Жаныңа жылу сыйлап, көңіліңді көтеретін Жетпісбайдай дәрігерлер көбейе берсін. Біліктілігі мен тәжірибесіне басымды иемін, – дейді Қанат Рәшімбайұлы.

Жетпісбай Аихожаевтың адал еңбегі еленбей қалған емес, аудан, облыс көлемінде түрлі деңгейдегі марапатында есеп жоқ. Соның ішінде 2010 жылғы «Шапағат» медалі Ж.Бұзауұлына ыстық көрінетін секілді.

Әлбетте, дәрігер үшін халықтың алғысынан артық баға жоқ. Адам саулығын өзінің өмірлік ұстанымы ретінде қабылдап, жұрт өмірінің сақшысы бола білетін азаматтар әрқашан аман болсын.

 Серікболсын СЕРПЕН

Ақ жол. – 2023. – 24 маусым

Ер Қайраттың ерлігі ұмытылмайды

Ер Қайраттың ерлігі ұмытылмайды

 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы тарих бетінде өзінің ақтаңдақ таңбасын қалдырғаны даусыз. Жастардың бейбіт шеруінің соңы қанды қақтығысқа ұласып, талай боздағымыз қыршыннан қиылды. Мұзды алаңда айтылған жастардың жалынды сөзін кеңес билігі күшпен басуға тырысқанымен, бұл көтеріліс Қызыл империяның құлауына әкеліп соқты. Желтоқсаншылардың Тәуелсіздікке қосқан үлесі зор. Олардың арасында  Халық қаһарманы Қайрат Рысқұлбековтің да ерлігі ерекше.  Ел үшін туған ер көзі тірі болғанда биыл 55 жасқа келер еді.

Жалпы, Қайрат Ноғайбайұлы 1966 жылы 13 наурызда Жамбыл облысы Мо­йынқұм ауданы Бірлік ауылында дүниеге келген. 1973-1981 жылдары Шу ауданы, Төле би ауылындағы Сәду Шәкіров атын­дағы мектеп-интернатта білім алған. Жас­тайынан  күреспен шұғылданған. Мек­теп қабырғасында жүріп-ақ шын­шыл, сын­шыл, бетке тура айтатын мінезі­мен ерек­шеленген. Сондай-ақ кітапты көп оқып, сөзге де шешен болған.

Қайраттың анасы Дәметкен Асанбаева сауыншы болса,  әкесі Ноғайбай бақ­ташы­лықпен айналысқан.

 «Қайраттың бетке тіке айтатын  міне­зін  жора-жолдас,  ұстаздары мен  бүкіл ауыл  халқы білетін. Өзге бауырларынан ерек­шелігі – ол ақжарқын да ақпейілді, ешкім­нің көңілі қалмаса екен деп өскен ұл еді. Оның үстіне өз замандастарының арасында үлгілі де қадірлі болатын», – деп  Дәметкен ана қаһарман ұлын еске алғаны есімізде.

Қайрат мектеп-интернатта сегіз жыл оқып, үздік бітіреді. Осыдан кейін 1981-1983 жылы Бірлік ауылындағы орта мек­тепте білімін тереңдетіп,  бір жыл Көктерек совхозында мал бағады. Ал 1984 жылы әскер қатарына шақырылып,  екі жыл Амур өлкесіндегі Белогор қаласында Отан алдындағы борышын өтейді. 1986 жылы мамырда әскерден оралғаннан кейін сол жылдың тамызында  Алматы­дағы Сәулет-құрылыс институтына оқуға түседі.

Міне, осы білім ордасында оқып жүріп Қайрат көппен бірге алаңға келеді. 1986 жылдың 18 желтоқсанында  сағат таңғы сегіз жарымдар шамасында Алматы қаласының орталық алаңына жиналған  екі мыңға  жуық жастардың арасында Қайрат Рысқұлбеков те бар еді.  Бейбіт шеру қанды қақтығысқа ұласқан кезде  Қайрат  бір топ жігіттермен  Байсейітова көшесінің бойымен Абай даңғылына түседі. Жастар қолдарына таяқ ұстайды, Қайрат та жерде жатқан бір бұтақты кө­теріп алады. Қолына таяқ ұстаған Қай­ратты  біреулер сол кезде суретке түсіріп алған екен. Тағы бір деректерге сүйенсек, қазақ қыздары по­лицей­лер тара­пынан  соққыға жығылып жатқан кезде  Қайрат бастаған жігіттер араша түсіп, қақтығысқа араласыпты. Алайда тәртіп сақшысы жеңіл жарақат алғанына қарамастан,  Қайратты адам өлтірді деген жаламен ату жазасына кеседі. Бірақ Батыс қауым­дастығының қысымы­нан соң Кеңес одағының басшысы Михаил Горбачев Желтоқсан оқиғасына қатысқан Қайрат Рысқұлбековке шы­ғарыл­ған ату жазасын 20 жыл түрмеде отыруға  ауыстырады.  Алайда Семей түр­месіне жеткізілген Қайрат небәрі 21 жа­сында камерасында өлі табылады. Бұл Желтоқсан оқиғасына байланысты ең үлкен құпия­лардың бірі болып қалды.

13 наурыз күні Қайрат Рысқұлбековтің  жерлестері батыр ұлдарын еске алып, рухына құран бағыштады. Ең әуелі Мойынқұм ауданының орталығы Мо­йын­құм ауылында Қ.Рысқұлбеков атын­дағы саябақтағы ескерткішіне гүл шоқ­тары қойылып, қаһарман ұлды еске алу шарасы өтті. 1 минуттық үнсіздіктен кейін  аудан әкімі Мәден Мұсаев сөз алып, қазақтың қайсар перзентінің өмір жолына тоқталып, оның ерлігі мәңгілік ел есінде, ұрпақ жа­дын­да қалатынын жет­кізді. Ал Желтоқсан оқиғасына қатысушы Нұржан Сәденов мұндай шаралардың маңызын тілге тиек етіп, ұйымдас­тырушыларға алғысын біл­дірді.

– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» атты мақаласында Желтоқсан оқиғасына ай­рық­ша бағасын берді. Президент: «Биыл әйгілі Желтоқсан оқиғасына 35 жыл тола­ды. 1986 жылы өрімдей ұл-қыз­дарымыз Кеңес Одағының қаһарынан қаймықпай, ұлт намысы үшін алаңға шықты. Осы күннен соң тура бес жыл өткенде Тәуел­сіздігімізді жариялауымыз­дың символдық мәні зор. Бұл орайда азаттықтың алғашқы қарлығаштары – Желтоқсан қаһарман­дары­ның азаматтық ерлігі лайықты баға­сын алып, жоспарлы түр­де насихатталуы керек», – деді. Ра­сында біз желтоқсаншыл­ардың ерлігін кейінгі ұрпақтың санасына сіңіріп, батыр ұл-қыздардың ерлігін жан-жақты наси­хаттауымыз қажет. Әсіресе, Қайрат Рыс­құлбековтей батырдың бол­мысы кейінгі буынның үлгі тұтар тұлғасына айналуы қажет. Сондықтан бүгінгідей шаралардың тәрбиелік және патриоттық маңызы зор. Сол бір мұзды алаңдағы қанды оқиғаны егеменді елдің жастары енді көрмесін деп тілеймін. Қаһарман ұлдарын ұлықтап жатқан жергілікті билік өкілдеріне айтар алғысым шексіз, – деді   Нұржан Сағадин­ұлы.

Ал Қайратпен тай-құлындай тебісіп бірге өскен ауылдасы Ләйлә Қожагелдиева өткен күнді еске алып, көз жасына ерік берді.

–  Жерлесім Қайрат  ауылда менен бір сынып  жоғары оқыды. Әкем Шайбай Қожагелдиев  сол мектепте математика пәнінен дәріс берді. Мектеп қабырға­сында жүргенде  жалындаған өжет, өткір өрен еді. Әкем Қайраттың осы қасиетін ерекше бағалайтын.

Желтоқсан ызғарын өз көзімізбен көр­дік. Қазір еске алудың өзі өте ауыр. Кейінгі жастарымыз сол кездегі жазықсыз қыршы­ннан қиылған  боздақтардың тағдырын кешпесін, қайталанбасын деп тілейміз.

1986 жылдың 17 желтоқсан күні  бір топ студенттермен сабаққа кетіп бара жатқанда ұсталдық. Алматы қаласы АІІБ-лары ұсталған адамдарға толған соң, бізді Қаскелеңге апарып, суретке түсіріп, тү­сінік­теме алып, оқу орнымызға хабарлама жіберді. Түнгі сағат 00.00-ден таңғы сағат 07.00-де жаяу жатақханамызға әзер жет­тік.

Күнде тексеріс, жиналыс. Комсомол, кәсіподақ жиналыстарына салды. 100 студент оқудан шығарылды. Жақсы оқы­ғанымның арқасында  сөгіс алып, жазам жеңілдеді. Алайда 3 ай бойы тергеу жүр­гізді.  10-15 тәулік сұрақтың астында бол­дық. Өзім 3 тәулік  Целинный кино­театрының астындағы жертөледегі КГБ-ның түрмесінде жаттым. 40 қыз  бір каме­раға қамалдық. Сол кезде Қайратты көр­дім. Ол жалғыз адамдық камерада отырды. Полицейлерге  дәлізді  жуып береміз деп сұранып, тергеуге алып бара жатқан Қай­рат­ты көзім шалып қалып жүрді.

Ержүрек жерлесіміз көзі тірі болғанда  биыл 55 жасқа  келер еді.  Қайрат Рыс­құлбеков – халқымыздың батыры, қаһар­маны. Қайраттың патриоттық рухын  кейінгі ұрпаққа үлгі етіп дәріптеуіміз қа­жет.

Келешекте де Қайраттың 100 жылды­ғын тойлауды нәсіп етсін.

Тәуелсіздігіміз тұғырлы, еліміз еңселі, бейбітшілік өмір болсын деп тілеймін, – деді желтоқсаншы.

– Қайрат  қолындағы барын бөліп бе­ретін жомарт еді.  Ол  жапа шеккен, зәбір көргендерге жаны ашып, қолынан келген жәрдемін аямайтын. Өзім кішкен­тайым­нан әкемнің туған апайының қо­лында өстім. Ол кісінің қайтыс болғанына көп уа­қыт бола қойған жоқ еді. Мектеп-интер­наттың басшылары бір күні оқушы­ларға киім үлестіре бастағанда, маған пальто мен етік тиді. Сонда мұғалімдер мені шешесі жоқ деп, мүсіркеп беріп отыр­ған шығар деп көңілім әбден құла­зып, мұңайып қал­дым.  Сол кезде Қайрат менің қасыма ке­ліп: «Сәлима, сен бұған ренжіме, бұл киім­дерді түсіне білсең, ата-анаңа көмек ре­тінде беріп отыр ғой»  деп жұбатқаны әлі есімнен кетер емес, – дейді  Қайраттың тағы бір сыныптас құрбысы Сәлима Исаева.

Өзінің өмірі қыл үстінде тұрғанда кім өзгенің өміріне ара түсе алар екен? Осын­дай өнегелі де өрелі ерлік Қайраттың бойынан табылды.

– Тергеушілер  Қайратпен беттестіріп: «Мына мұғалімдерің емес пе, сендерді алаңға шығыңдар деп үгіттеген» дегенде, ол: «Бұл кісіні танымаймын, алаңға өзіміз бардық» деп мені қаймықпай, ашық қор­ға­ды. Егер  ол басқаша айтқанда ату жаза­сына мен кесілетін едім, – деп ұстазы,  Сәу­лет-құрылыс институтының доценті Әркен Уақов та  өткен күнді  еске алады.

Мойынқұм ауданындағы шара  со­ңын­да Қайрат пен өмірден ерте озған боздақ­тар­дың рухына бағышталып құран оқылды. Сондай-ақ еске алу кеші Бірлік ауылында да ұйымдастырылып, қаһарман ұлдың ескерткішіне гүл шоқтары қойыл­ды. «Жел­тоқсан» атауы берілген Мәде­ниет үйінде кеш ұйымдастырылып, ауыл­дастары жау­жүрек ұлын ұлықтап, кейінгі ұрпаққа ер­лігін дәріптеді.

Ер Қайрат пен желтоқсаншылардың ерлігі ұмытылмайтыны анық.

Саятхан САТЫЛҒАН, Жамбыл облысы

Aiqyn. – 2021. – 16 наурыз 

Аяулы ғұмыр, айбынды ерлік

Аяулы ғұмыр, айбынды ерлік

  Батырдың көктемі

 Ақын емеспін, қарасөзге де шорқақпын,

Ұлым кеткелі, сылдырдан шошыр қорқақпын.

Тас түскен жеріне ауыр ғой қалқам қашанда,

Қайғыңа сенің, халқың да, мен де ортақпын.

 «Аталатсаң аталат, боталатпа адамды»,

Пендешілік дейміз ғой, қате басқан қадамды.

Әділет болса тағдырда кезекке неге қоймайды,

Үлкенін алып алдымен, зарлатпай ата-анаңды.

 Қаһарман жүрек қашанда қатерін елдің жеңеді,

Жеңісі барлық ұрпақтың мәңгі демеуі.

Елім деп өлген ерлерім үшін ойланбай,

Жүректен жұлып жанымды бергім келеді.

 Неткен өмір қаталсың, жасын тағдыр тез өтті,

Зарлатасың адамды өртке орап өзекті.

Мұқағали айтқандай жүре берсек қой, шіркін,

Бірде адам, бірде қайың боп, алмастырып кезекті.

 Е, бауырым! Сіз де, біз де мұңдаспыз,

Өлі сүлде келеміз, өлді деуге тым жассыз.

Даңқың көкке асқақтап, қайғың ғана ортайсын,

Басу айтам өзім де, халқым үшін қымбатсыз!

Тұрдалы ШЕРАЛИН,

Ішкі істер органының ардагері,

отставкадағы полиция полковнигі.

АЯУЛЫ ҒҰМЫР, АЙБЫНДЫ ЕРЛІК…

3 сәуір – Халық қаһарманы, бейбіт күннің батыры Ғазиз Байтасовтың туған күні. Тәуелсіз елінің тыныштығын күзетіп, төтеннен төнген қауіпке кеудесін тосып, оқыс жағдайда опат болған жерлесіміз тірі болғанда биыл 45 жасқа толар еді…

  

Кезінде Аристотель: «Ерлік – аяулы қасиет, соның арқасында адамдар қауіп-қатер үстінде тамаша істер істейді» десе, әйгілі испан жазушысы Мигель де Серван- тес: «Барлық бәлекет қаһарман жүрекке соғылып, тас-талқаны шығады» деп дөп басып айтқан. Ал жаугершілік заманда екі күннің бірінде ерлік жасаған ата-бабалары- мыз бұл қасиетті бүкіл ұрпағының қанына сіңдірді. Халқына, ұлан-байтақ даласына төнген қауіптің көзін жойғанша тыным таппай, ақтық демі қалғанша арпалысып өтті. Дәл сол бабалар дәуіріне тән дүр рухтың ерлігін бейбіт күнде Ғазиз Байтасовтан көрдік. Естеріңізге сала кетейік, Таразда 2011 жылдың 12 қарашасында жихад қозғалысының жақтаушысы жасаған қылмыстың салдарынан 7 адам, оның ішінде құқық қорғау органының 5 қызметкері мен 2 азаматтық тұлға көз жұмған болатын. Террористік әрекет барысында жергілікті халыққа үлкен қауіп төндірген лаңкестің тұрғындарға бағытталған жарылғыш гранатасын кеудесімен жауып, елінің бейбіт өмірі үшін жанын пида еткен Ғазиз Әбдібекұлы Кеңес Одағының Батыры Ақәділ Суханбаевтың ерлігін көз алдымызға алып келді. Қанша уақыт өтсе де қазақи қанымыздың тұңғиығында мәңгілік ерліктің жасырынып жатқандығына һәм ол қасиеттің ешқашан жоғалмайтынына тағы да куә болдық. Көзіміз анық жетті. Және Тәуелсіздігіміздің жиырма жылында жасаған көзсіз ерлігі үшін Ғазиз батырға Елбасының Жарлығымен «Халық қаһарманы» атағы берілді. Айта кетсек, Ғазиз Әбдібекұлы 1971 жылы 3 сәуірде Жамбыл облысының Түймекент ауылында дүниеге келген. Жоғары білімді заңгер. 1997 жылы Қарағанды политехникалық институтын, 2002 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетін бітірді. Еліміздің құқық қорғау органдарында 20 жылға жуық қалтқысыз қызмет атқарды. Оның Отан алдындағы ерлігі үшін Тараз қаласының бір көшесіне Ғ. Байтасовтың есімі беріліп, тұрған үйіне ескерткіш тақта және облыстық ішкі істер басқармасы алдындағы саябақта бюст орнатылған. Мүлтіксіз қызмет барысында мерт болған ОІІД Жол полициясы жеке взводының командирі, полиция капитаны Ғазиз Байтасов көзі тірісінде өз ісіне деген адалдық, қызметіне деген жауапкершіліктің озық үлгісін танытты. Мәселен, ол құзырлы салада еңбек ете жүріп 28 рет марапатқа ұсынылыпты. Артында аяулы жұбайы мен ізбасар екі ұлы қалды.

Және көзкөргендердің айтуынша, Ғ. Байтасов өзі еңбек демалысында жүрсе де, жұмысына, жолдағы қауіпсіздікке қатты алаңдап отырады екен. Қазіргі таңда батырдың тәлімін алған тәжірибелі ізбасарлары шаһарымызда табысты еңбек етіп жүр. Олардың алды взвод командирлері, қалғаны өз ісін жетік меңгерген білікті ин- спекторлар. Бұған қоса қаладағы №11 мектеп қабырғасында оқушылардан құралған, он жыл қатарынан байқауларға қатысып, алдына жан салмай келе жатқан жол қозғалысының жас инспекторларының үйірмесі 2012 жылдан бері батырдың атымен аталып келеді.

– Ғазиз екеуміз 1994 жылы Тараз қаласында ішкі істер бөлімінде еңбек етіп жүрген кезімізде таныстық. Өзі жарқын жүзді, келбеті де келіскен жинақы жігіт. Ол кезде Ғазиз конвой болып жұмыс істейтін. Екеуміз үш жылдан аса жүрдік. Ғазиз бір істі бастамас бұрын алдына үлкен мақсат қоятын. Балаларын ерекше жақсы көрді. Ерекше бауырмал еді. Өзінен кейінгі үш қарындасына әке орнына әке болды. Жалпы, Ғазиз азамат ретінде көпшіл болатын. Ешкімді бөле-жармайтын. Ғазиз өз жұмысының қаншалықты жауапты екендігін жан-тәнімен түсінетін. Ол үшін отбасы мен қызметі қатар болды десем, артық айтпағаным шығар. Демалыс күндері де жұмысына алаңдап тұратын. Достарына деген адалдығы оның қадірін арттырмаса, еш кеміткен жоқ. Ғазизға «Халық қаһарманы» атағы берілген кезде, үлкен ұлым Арманжан екеуміз Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қабылдауында болдық. Жүрек толқыды, көңіл тебіренді. Нұрсұлтан Әбішұлы Арманжанымның басынан сипап, «Үлкен азамат бол!» деп аталық ақ батасын берді. Елі ұлының ерлігін ұлықтап жатқанда ұлдарым жақсы азамат болып өсуі тиіс. Қазір Арманжаным қаладағы №5 мектептің 10-сыныбында оқиды. Екінші ұлым Әділжанның тегі Әбдібеков еді. Жуырда Байтасов деп ауыстырдық. №5 мектептің 2-сыныбында оқитын Әділжаным ержеткенде әкесі секілді полиция қызметкері болуды армандап жүр, – дейді қаһарманның аяулы жары Гүлжамал Тәжиева. Батырдың үлкен ұлы Арманжанның да қазіргі мақсаты заңгер болу екен. Қалай дегенмен, қаһарманның артында қалған қос ауызды мылтықтай екі ұлының біреуі әке жолын жалғайтыны сөзсіз.

 Шайзат Әліпбаев, Жамбыл облысы ішкі істер департаментіне қарасты әкімшілік практика бөлімінің инспекторы, полиция капитаны, Ғазиздің сыныптасы әрі әріптесі:

– Ғазиз екеуміз Байзақ ауданы, Түймекент ауылының Ақжар орта мектебінде бірге оқып, бала кезден бірге өстік және сол мектепті бірге тәмамдадық. Сосын ол Жезқазғанға оқуға түсті. Мен басқа жақта оқыдым. Кейін әскерге кетті. Әскерден кейін жол полициясы қызметіне жұмысқа орналасты. Жезқазғанда жұмыс жасады. Одан Жамбыл облысына ауысты. Жалпы Ғазиз өзі мектеп қабырғасында жүріп-ақ полиция боламын деп армандайтын. Сыныпаралық анкета толтыру кезінде өз арманын солай сомдайтын. Ғазиздің бойында ерекше қасиеттер көп. Кішкентайынан айтқан сөзінде тұратын, уақытылы жүретін, кешігу дегенді білмейтін азамат еді. Ұстаздардың барлығы жақсы көретін. Бір салада 2006 жылдан бері бірге істедік. Өзі үйдің үлкені. Мектепті аяқтаған кезде Ғазиздің әкесі қайтыс болды. Ол қарындастарына әрдайым қамқор болды. Қиындыққа мойымайтын. Қайғылы оқиға орын алған күні мен Байзақ ауданында қызметте жүрген едім. Суық хабарды естісем де сенбедім. Ғазизге қоңырау шалдым. Бірақ ол ұялы телефонын көтермеді. Ғазиз кітапты көп оқитын. Көрген киноларын, оқыған шығармаларын қызықты етіп айтып беретін. Көбіне маған «демалыс күні осындай кино көр, осындай кітап оқы» деп кеңес беретін. Ақыры бір күні ол айтқан дүниелерді көріп едім, көңілімнен шықпады. Ғазиз айтқандай қызық болмады. Содан кейін мен Ғазизге: «Барлығын сенен-ақ естіп жүре берейінші, бәрібір сен айтқандай қызық болмайды» – деп күлдім. Достарға, қызметіне адал болды. Қазіргі таңда жастардың барлығы оның ерлігін үлгі тұтады. Мен республикамыздың екі өңірінде болып келдім. Қазақстан полицияларының Ғазизға деген құрметі зор. Жұмысқа өте жауапкершілікпен қарайтын. Жұмыс таңғы жетіде басталса, ол күн сайын жарты сағат бұрын келетін. Салауатты өмір салтын ұстанатын. Қайтыс болғаннан кейін мен оның жазу дәптерін тауып алдым. Отырған орындығынан алып оқып көргім келді. Дәптердің басына Әнұранды жазып, ал дәптердің артына баһадүр Бауыржан Момышұлының үлкен суретін жапсырып қойыпты.

 Нұржан СЕРІКХАНҰЛЫ

Жамбыл-Тараз. – 2016. – 30 наурыз(№13). – 7 б.


 

От боп жанған оғлан

От боп жанған оғлан

Ауған жерінде көз жұмған Нұрлан Омаров туралы бір үзік сыр

 Ақпан айының дәл ортасы – Кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылған күні. Бұл күні сол ажал апанына айналған қасіретті соғыстан аман қайтқандар осынау еліміздің бейбіт те берекелі күніне тәубе деп, өткен күннің зұлматты жылдарының артта қалғанына шүкірлік танытса, енді бір отбасылар үшін ауыр да қайғылы сәттерді еске салып, жүрек тұстарын әлдебір күйзеліс суығы қарып өтері сөзсіз. Он жылға созылған Ауған соғысында қаншама қандастарымыз қан кешіп, оттың ортасында жүріп жан беріп, жан алысса, мыңдаған қазақстандықтар ажал құшып, алыстағы ауылына табытпен жеткізілген еді. Тағы біршамасы із-түссіз кетті. Олардың дені он тоғыз бен жиырма бір жас аралығындағы өрімдей бозбала, жап-жас жігіттер еді… Солардың бірі қиырда жүріп, қыршынынан қиылған, аз ғана ғұмырында Отан алдындағы азаматтық парызын адалынан атқарып өткен жүректі жас Нұрлан болатын.

Нұрлан Омаров – Жамбыл ауданының тумасы. Ол бала күнінен спортқа жақын болып ержетеді. Жастайынан күрес боз кілемінде жаттығып өскен Нұрлан болмысына бірбеткейлік пен қайсарлық, байсалдылық пен ер мінезділік тән еді.

1987 жылы Нұрлан да қатарластары секілді әскер қатарына шақыртылады. Отан алдындағы міндетіне абырой биігінен қарауды әкесі Амангелдіден үйреніп өскен ол алдында отты жолдар, сұмдық соғыс күтіп тұрғанын сезген жоқ. Сол жылдың сәуір айында аудандық әскери комиссариаттан азаматтық борышын өтеуге қатарласымен бірге сап түзеп, Фрунзе (қазіргі Бішкек) қаласына жол тартады. Онда бір апта болып, сол жерден жасақталған он бес бала №20 «а» командасы құрамына еніп, Оржоникидзе қаласына жеткізілді. Әскери тәртіп, азаматтық парыз бәріне ысылған жас сарбаздар үш ай оқу-жаттығудан соң Ауған соғысына аттанып кете барады…

Олар алдымен ұшақпен Кабулға қонады. Кабулдың тау-тасына көз тастаған жас сарбаздар алдарында қандай қиын сәттер тосып тұрғанын нақты сезбесе де, іштей түйсінген еді. Соғыстың аты – соғыс. Кідіріп, тұралап тұрарлықтай уақыт жоқ. Оларды Кабулға жеткізе салып, екі-үш сағаттың ішінде түрлі міндеттер жүктеп, томағасын сыпырған тұйғындай қанды «салбурынға» салды да жіберді. Нұрлан Жалалабадта жасақталған № 66 бригададағы танк батальонына алынды. Бірер күннен кейін-ақ оның ауылда әкесінің қасында көлік жүргізуге машықтанғанынан хабардар болған басшылық оны жанармай таситын үлкен «Урал» автокөлігіне отырғызады. Бұл тізгінде отырған оның негізгі міндеті – танктерге, БТР-ге жағармай тасу және құю болды. Нұрлан тек тізгінде отырып қана қойған жоқ, рөлде отырса да қасындағы екі көмекшісімен бірге қолынан АКМ автоматы түспейтін. Оқыстан тұтанған атыстарға да қатысып жүрді. Сондай жанжалдардың бірі Гардез аймағындағы техникаларға жанармай жеткізу кезінде орын алған.

– Көздеген жерге жетер-жетпестен душмандар оқпен қарсы алды. Бір кездері біріміз совет, біріміз неміс болып атыспақ ойнаған балалық шақ көз алдымызға келді. Бірақ, бұл мүлде басқа көрініс еді. Қолдан келсе, душмандар бәрімізді жайратып салуға әзір еді. Жауларымыз тау тасалап, ту сыртыңнан қару кезенудің нағыз шеберлері екен. Біз де бой бермедік. Бір сағаттай үздіксіз атысқа созылған алапат әзер дегенде басылды. Құдай қақты ма, біз жақтан адам шығыны болмады. Кейін білдік, душмандар негізінен «бензовоз» көлігін атып, жаруға талпынады екен. Сонда, сол маңдағы әскерилер ажал құшып, жанармай күтіп отырған танк, БТР-лер жүруден қалады. Осыны жете түсінген Нұрлан, көлік айдауда әкесінен үйрен әккілігін пайдаланып қандай атыс болмасын жанармай көлігін жар мен тасаға тығып үлгеретін. Басқа біреу болса, көлікті тастап, бас амандығын ойлап, қашып кетер ме еді, кім білсін… Нұрлан олай етпеді, – дейді Уалихан Көпжасаров қандыкөйлек досын есіне алып.

– Ауған жері – таулы аймақ. Шеті мен шегі жоқтай ирелеңдеген соқпақтардың өзі бойға үрей сыйлайды. Сәл қит етсе, төбеден төнген ажал-құзғынның тырнағына ілініп кететіндей қорқынышты бастан кешіресің. Сондай қиын сәттердің өзінде Нұрлан қызықты әңгімелер айтып, бәрімізді күлдіртіп, қорқыныш сезімімізді сейілтетін. Сағат сайын дабыл. Душманға да, ұйқы-дұшпанға да бағынбауға бел будық. Кезекті тапсырмамыз – Асадабад таулы өлкесінде қалған жауынгерлерге көмек көрсету. Осы жорықтағы шайқас әлі есімде. Талай рет атыс-шабысты көрсек те мұндай қарсылыққа бірінші рет кезіккен шығармыз. Тұс-тұсымыздан, төбемізден оқ борап жатты. Жаудың қай тұста екенін аңғару мүмкін емес. Арамыздағы жауынгерлер жарақат алуда. Ұзаққа созылған атыс бір мезетте тына қалды. Сонда Нұрлан:

– Сендер білесіңдер ме, соғыс кезіндегі тыныштықтың арты аласапыранға ұласады. Ауған халқы – мұсылмандыққа шындап берілген халық. Қазір олар үшін намаздыгер уақыт. Осыны пайдаланып, біз уақытпен санаспай өз көздеген жерімізге жетіп алуымыз керек, – деді. Нұрланның осы ақылының пайдаға асқан сәті көп болды, – дейді ауған соғысының ардагері, Нұрланның қарулас досы Марат Теңізбаев. Ол Нұрланның осындай ерліктеріне риза болған капитан Тарасовтың Нұрланды құшақтап «Сені Совет Одағының Батыры атағына ұсынамын» деген ризашылықтан туған әсерлі мақтауын да жеткізді. Көп ұзамай Нұрлан «За Отвагу» медалін омырауына таққан екен.

Бұдан кейін де жамбылдық жауынгер көптеген шайқастарда шыңдалып, тапқырлық және қайсарлық қасиеттері арқылы тапсырмаларды тиянақты орындай білген. Ауғанның барлық аумағында болған ол талай рет ажал апанынан аман қалды. 1988 жылы Кеңес әскері Ауған жерінен шығарыла бастаған тұста елге қайтатынын естіген Нұрлан да басқа майдандас достары сияқты қуаныштан бал-бұл жадыраған еді. Алайда, елге қайтар жолдағы қауіпті Саланч асуындағы кескілескен соғыста Нұрланның «бензовозы» жарылып, өзі ауыр жарақатпен госпитальға жеткізіледі. Алайда, оның өмірге ғашық жүрегі сол госпитальда біржола тоқтап, бұл дүниемен мәңгілікке қош айтысып кете барады…

Жиырмаға енді ғана толған өрімдей жігіттің қазасы ауылдағы ата-анасына аяздай батады. Әкесі Амангелді, анасы Жасан Нұрланның ауғандағы соғысқа қатысқанын, сонда мерт болғанын мырыш табытпен өлі денесі жеткенде ғана бір-ақ біліпті. Оған дейін ұлымыз әскерде жүр деп ойлаған ата-ана бауыр еті баласының ерліктерін жолдастарынан естіп, көз жастарын көл еткен. Ол өмірден өткен соң, соғыстағы ерліктері ескеріліп «Қызыл Жұлдыз» орденімен, «Ауған халқының құрметі», «Кеңес әскерлерінің Ауған жерінен шығарылғанына – 15 жыл» секілді медальдарымен марапатталды. Өкініштісі – бұл марапаттарды Нұрланның өз кеудесіне тақпағаны. Десек те, ерлік ескірмейді, естен өшпейді емес пе? Нұрланның жарқын бейнесі достарының, туған-туыстары мен ата-анасының жүрегінде мәңгі сақтаулы.

Жанғазы Ахмет,
Жамбыл ауданы

                                                                        Ақ жол. – 2016. – 16 ақпан. – 4 б.

Әлемді мойындатқан жамбылдықтар

Әлемді мойындатқан жамбылдықтар

 Жамбыл облысы Олимпиада ойындарының чемпиондары мен жүлдегерлерінің саны бойынша көш бастап тұр. Жақсылық Үшкемпіров, Серік Қонақбаев, Ермахан Ыбырайымов, Бақтияр Артаев, Болат Ниязымбетов, Ислам Байрамуков, Болат Жұмаділов, Ақжүрек Таңатаров сынды әлем мойындаған жамбылдық жампоздардың ізін бүгінде іні- қарындастары жалғап келеді. Спорт күні қарсаңында әлемдік додаларда ел намысын қорғап, Әнұранымызды асқақтатып, көк Туымызды желбіретіп жүрген жерлестер ерлігіне шолу жасауды жөн көрдік.

 Бүгінде облыстың спорт мекемелерінде спорттың 43 түрі қамтылған. Оның ішінде 22 олимпиадалық, 12 олимпиадалық емес және 9 ұлттық спорт түрі. Бұл мекемелердің барлығы облыстың бұқаралық спорт түрінің барлығымен қамтылуымен қатар, ел намысын қорғайтын, облыстың үкілеген спортшыларын дайындап шығаруда. Жетістік те жоқ емес. Жалпы ағымдағы жылдың 7 айында облыс спортшылары Әлем, Азия чемпионаттары мен кубоктарында 68 медальге, оның ішінде 32 алтын, 18 күміс және 18 қола, Қазақстан Республикасы чемпионаттары мен кубоктарында 555 медальге, оның ішінде 195 алтын, 169 күміс және 191 қола және халықаралық турнирлерде 63 медальге, оның ішінде 25 алтын, 16 күміс және 22 қолаға қол жеткізген. Ал жыл басынан бері облыс спортшылары Жапонияда велоспорттан өткен Азия чемпионатында Дінмұхамед Ұлысбаев чемпион атанып, Швейцарияда өткен Әлем Кубогының 2 кезеңінің қорытындысы бойынша ІІ орынға ие болған. Ал қол күресінен АҚШ-та интерконтиненталь чемпиондық белбеуі PAL (Professional Arm Wrestling League) үшін жарыста абсолютті салмақ дәрежесінде Дмитрий Трубин интерконтиненталь чемпионы титулын жеңіп, осы белбеу иегері атанып, ел мерейін үстем еткен. Сонымен қатар жүзуден тірек-қимыл аппараты зақымданған және көру қабілеті төмен мүгедек-спортшылар арасындағы Голландияда болған «Эйндховен Кубогы» халықаралық жарысында Зульфия Габидуллина 50,100 және 200 метр қашықтықтарда І орынды жеңіп алып, үш қашықтық бойынша әлем рекордын жаңартып, паралимпиялық спортшылар арасында Еуропаның ашық чемпионатында (Португалия) 50 және 100 метр қашықтықтарда алтын медальді иеленген. Ал паратаэквондодан мүмкіндігі шектеулі спортшылар арасында Ашық Азия чемпионатында (Филиппин) Өмірәлі Нышан жеңімпаз атанса, еркін күрестен есту қабілеті төмен тұлғалар арасында өткен Әлем чемпионатында (Иран) жасөспірімдер арасында Тұрғанбай Ғасыр (69 кг) – ІІ орын, жастар арасында Ғалымбет Молдашев (66 кг) – ІІІ орын, ересектер арасында Ғабит Есжанов (65 кг) пен Нұрсұлтан Дүйсембиев (57 кг) өз салмақ дәрежелерінде ІІІ орынға табан тіреген. Самбо күресінен жастар мен ересектер арасындағы Азия чемпионатында (Түркменстан) ересектер арасында Ақтолқын Смағанбетова 80 келі салмақ дәрежесінде І орын, жастар арасында +80 келі салмақ дәрежесінде Арайлым Шегенова І орын, 82 келі салмақ дәрежесінде Дәулет Ахмет ІІ орын, 60 келі салмақ дәрежесінде Ләйла Ақмолда ІІІ орынды қанжығалаған. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың жүлдесі үшін қазақ күресінен «Қазақстан Барысы» республикалық турнирінде Бейбіт Ыстыбаев 3-ші рет «Қазақстан Барысы» атанғаны да күллі қазақ елінің жадында. Ал жасөспірімдер арасында VI халықаралық «Азия балалары-2016» спорттық ойындарында (Ресей) еркін күрестен Нұртілек Оңдаш 42 кг салмақ дәрежесінде І орын, бокстан Бейбарыс Жексен 48 кг және Әлібек Жарқынбек 52 кг салмақ дәрежесінде ІІ орын, 54 кг салмақ дәрежесінде Жамиля Айтбаева, 57 кг салмақ дәрежесінде Адина Қалдыбай ІІІ орын, дзюдодан 81 кг салмақ дәрежесінде Ізбасар Ералиев және 52 кг салмақ дәрежесінде Рауза Нұрмахамметова ІІІ орынды иеленіп, өзге мемлекеттер арасында ел мерейін үстем етті. Бұл тек жеті айдың қорытындысы ғана. Ал жыл соңына дейін облыстың қоржыны әлі талай жүлделерге толарына күмәніміз жоқ.

Төрткүл дүние көз тіккен Рио-де-Жанейро қаласында өтіп жатқан ХХХI жазғы Олимпиада ойындарына облыстан 5 спортшы аттанғаны да біздің облысқа мақтаныш екені сөзсіз. Ал ұлттық құрамаға ең алғашқы жүлдені алып келген жерлесіміз Елдос Сметовтің ерлігі бөлек әңгіме. Алдағы уақытта қыркүйек айында өтетін Паралимпиялық ойындарында жүзуден Зульфия Габидуллинаға күллі қазақ елінен өзге, жерлестеріміз де тақымын қысары сөзсіз. Сондай-ақ Олимпиада ойындарының соңына дейін ұлттық құрама мен облыс спортшылары үшін жанкүйер болатын жерлестердің сенімі әлі талай дүбірлі додаларда ақталарына сеніміміз зор.

  Арайлым Шабденова

Жамбыл-Тараз. – 2016. – 17 тамыз. – 8 б.