«КСРО чемпионатын төрт рет ұтсам да, Әлем чемпионатына жібермеді».

Алмас МҰСАБЕКОВ, Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген спорт шебері, самбодан Әлем кубогінің жеңімпазы, Еуропа чемпионы:

 «КСРО чемпионатын төрт рет ұтсам да, Әлем чемпионатына жібермеді».

– Алмас Сағымқұлұлы, сіздің есіміңіз даңқты балуан ретінде елімізге танымал. Әлі күнге дейін спорттан қол үзген жоқсыз. Күрестің самбо түріне қалай келдіңіз? Кім себепкер болды?

– Мен Байзақ ауданының Кеңес ауылында дүниеге келдім. Екінші сыныптан бастап өзімнің қызығушылығыммен футбол үйірмесіне бара бастадым. Бесінші сыныпта Тараз қаласына ауысып, самбо үйірмесіне жалғыз өзім бардым. Ешкім жетелеп барған жоқ. Сағдат Қамбатыров деген бапкерден самбоның әліппесін үйреніп, онан соң Марат Жахитовтан сабақ алдым. Арасында Жетібай ауылына да барып оқыған жылдарым бар. Жалпы, 9-сыныптан бастап Марат Жахитовпен бірге Тараздағы «Динамо» спорт кешенінде тұрақты дайындалдым.

– Күрес кілеміндегі жеңістеріңіз қай жылдан басталды?

– Спорт деген үнемі жеңіске жету емес. «Әттеген-ай» дейтін сәттер де болады. 1975 жылы жасөспірімдер арасында Қазақстан чемпионы атанып, самбо күресінен КСРО жасөспірімдер құрамасының мүшесі болдым. 16 жастан енді асқан кезім ғой. Содан Өзбекстанда жасөспірімдер арасында КСРО чемпионаты өтіп, алғашқы іріктеу кезеңдерінің бірінде украиндық Редько деген балуанға айқын басымдықпен ұтылып қалдым. Бірақ, намысым бар. Арада бір жыл өткенде жастар арасында өткен КСРО чемпионатында әлгі Редькомен қайта жолым түйісіп, айқын басымдықпен жеңдім. Осылайша есемді қайтарып, күміс жүлдеге қол жеткіздім. Ол кезде Жамбыл гидромелиоративтік-құрылыс институтының бірінші курсында оқитын едім. 1977 жылы өткен бүкілодақтық жастар ойындарында да күміс жүлдегер атандым. Дәл осы жылы Қарағанды қаласында ересектер арасында өткен КСРО чемпионатында күміс жүлдегер атанып, самбодан КСРО ұлттық құрамасының мүшесі болдым. 19 жастағы мен үшін бұл үлкен қуаныш болды. Жүлделер ауылына жорықтар осылай басталды. Қарағандыда алтын медальді эстониялық Самачук деген балуан олжалап кетті.

– Самачуктан есе қайтты ма?

– Әрине. 1978 жылы өткен КСРО кубогында Самачукты ұттым. Осы жылы Ташкентте өткен КСРО чемпионатында қола жүлдегер атандым. 1980 жылы Бішкекте өткен КСРО чемпионатында күміс медаль алсам, 1981 жылы Қарағанды қаласында ересектер арасында өткен КСРО чемпионатында 52 килограмм салмақта чемпион атандым. Осы жарыста әлем чемпионы ресейлік Володя Кругловты, финалда да ресейлік Белоглазовты ұттым. Ал 1982 жылы Болгарияда өткен Еуропа чемпионатында күміс жүлдегер атандым. Негізі, финалда да есе жібергенім жоқ едім. Қарсыласым болгариялық балуан болғандықтан, төрешілердің бүйрегі солай қарай бұрылып, маған қиянат жасады. Айқын ұтып кетпесең, бұрмалау спортта болып тұратын жағдай.

– Сіз бірнеше дүркін КСРО чемпионы атандыңыз. Бірақ, Әлем чемпионатына жолыңыз түспепті. Неге?

– Бұл сұраққа жауап беру маған жеңіл емес. КСРО-ның төрт дүркін чемпионы аттандым. Еуропаның әуелі күміс жүлдегері, 1986 жылы Ленинградта Еуропа чемпионы атандым. Оған 1984 жылы Венесуэлада Әлем кубогінің жеңімпазы атанғанымды қосыңыз. Нәтижелерім дұрыс болып тұрса да, КСРО спортының төрінде отырғандар мені Әлем чемпионатына апара қоймады. Менен көрсеткіші төмен балуандар жаһандық жарыстарға жолдама алып жатты. Қазіргі күресіп жүрген балуандарымызға жеңілдеу. Олар Қазақстан чемпионы болса, Әлем чемпионатына бара береді. Жол ашық. Ал, біздің кезімізде КСРО чемпионатын ұтуың керек. Әлем чемпионы Кругловты да, КСРО- ның екі дүркін чемпиондары Беловты да, Файзиевті де ұттым. Әйтеуір, сол кездің саясаты ма, әлде жолымыз болмады ма, Әлем чемпионаты маған бұйыра қоймады.

– Әлі де күресті тастаған жоқсыз. Бозкілемде күресіп жүрсіз. Солай ма?

– Иә, қазір 65 жастамын. Бірақ, бабымды жоғалтқан жоқпын. Үнемі жаттығуда жүремін. Ардагер балуандар арасында 8 дүркін әлем чемпионымын. Маусым айының басында ғана Астана қаласында самбодан ардагерлер арасында өткен Азия чемпионатынан алтын медальмен оралдым. Алдағы айларда өтетін ардагерлер арасындағы Әлем чемпионатына дайындалып жүрмін. Таңғы сағат 5.00-ден тұрып, жаттығуға кірісіп кетемін. Жамбыл ауданында Нұржан Қазбеков деген ардагер балуан бар. Ол да өз салмағында ардагерлер арасында әлем чемпионы атанып жүр. Оның өзі жастарға үлгі деп ойлаймын.

– Спортқа сіңірген еңбегіңіз үлкен. Сізге кім, қандай қолдау көрсетіп жатыр?

– Бұл ретте М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің ректоры болған Махметғали Сарыбековтың кезінде аталған университеттің Құрметті профессоры атандым. Осы ректордың көп қолдауын көрдім. Елдос Далабаев басқаратын «Жекпе-жек» клубында да жаттықтырушы болып еңбек етемін. Белгілі балуан Сәлкен Жартыбаев басқаратын спорт мектебінде де біраз жыл еңбек еттім. Спорттағы тәжірибемді жастарға үйрету жолында аянып қалған емеспін. Спорт мектептері, мектеп-гимназиялар, колледждер кездесуге шақырып тұрады. Оның бәрі маған және самбо спортына деген құрмет деп есептеймін.

– Атақ дегенге қызығасыз ба? Атақ сізге не береді?

– Атаққа қызықпаймын. Бірақ, кімнің болса да сіңірген ерен еңбегі ақталу қажет деп ойлаймын. Қазіргі таңда Байзақ ауданының және Тараз қаласының Құрметті азаматымын. Тараз қаласының және Байзақ ауданының әкімдігіне, мәслихат депутаттарына айтар алғысым мол. КСРО- ның халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген спортшы деген атақтарым да бар. Оның барлығы сіңірген еңбегімнің жемісі деп ойлаймын.

Ақылшы анам бар. Әлі күнге дейін анама еркелеймін. Қарапайым отбасымызда әр күніміз берекелі, қуанышқа толы өтіп жатады. Оның бәріне шүкір. Аспанымыз ашық, еліміз бейбіт, тыныш болса деген тілегім бар. Әлем елдері тек спорт түрлері бойынша айқасса деген ниеттемін.

– Әңгімеңізге рақмет!

 Алмас МҰСАБЕКОВ

Сұхбаттасқан Есет ДОСАЛЫ

Ақ жол. – 2023. – 24 маусым 

Ел сенімін ақтаған – Е. Сметов

Ел сенімін ақтаған – Е. Сметов

Жамбылдық дзюдошы Елдос Сметов Рио Олимпиадасының күміс жүлдесін иеленді

 Төрт жыл бойы асыға күткен Рио Олимпиадасының бірінші күнінің өзінде Алаш жұрты медаль сыңғырын естігісі келген болатын. Оған негіз де жоқ емес. Алғашқылардың бірі болып жарыс жолына дзюдошылар шығады. Жапон күресін жетік меңгерген саңлақтарымыздың жолына үмітпен қарайтындай–ақ жөніміз бар. Асхат Жіткеев Бейжің Олимпиадасында күміспен күптелген соң 60 келі салмақ дәрежесінде жасындай жарқырап жамбылдық жампоз Елдос Сметов шыққан–ды. Талай мәртебелі додаларда қатарынан оза шауып, бәйге алып жүрген саңлақ соңғы Әлем чемпионаты мен Азия ойындарында, Азия чемпионатында атой салып, жанкүйерлерін желпінтіп те тастаған. Қазақ оғландары арасынан тұңғыш рет Әлем чемпионы атағына қол жеткізген Елдостың арманы Олимпиада ойындарының алтын жүлдесі еді. «Мен қандай жарысқа қатыссам да, тек қана бірінші орынды иелену үшін күресемін. Чемпион атанып, елімнің байрағын биікте желбірету керек деген ой әрқашан санамда тұрады»,  – дейтін Елдос батырға біз де сәттілік тіледік. Татами төрінде жасындай жарқырап жүрген жігіттің ел сенімін ақтайтынына сендік. Солай болды да.

Жеребе тарту рәсімінде «D» тобына түскен Елдос Сметов алғашқы белдесуін ливиялық балуан Мұхамед Элкависке қарсы өткізді. Ливиялық дзюдошы қазақ баласына ешқандай қарсылық көрсете алған жоқ. Салған жерден шабуылға көшкен Елдос қарсыласын бұйым құрлы көрмеді. Иппонмен, яғни таза жеңіспен басымдылық байқатып, жанкүйер біткенді тәнті етті. Бірінші белдесуінде қарсыласынан оңай айласын асырған Елдос Сметов екінші мәрте татамиде ағылшындық балуан Маккензимен күш сынасты. Татами төрінде өте сауатты белдесетін Елдосты жапондықтар «мысық» деп атайды екен. Жерлесіміз асығып-аптықпай, ағылшын жігітінің осал тұсын іздеді. Белдесу соңына қарай әдіс жасаудың сәті түсіп, Елдос юко ұпайын иеленді. Шыны керек, ағылшын балуаны осалдардың қатарынан емес. Оны белдесу барысындағы жанкешті ұмтылыстарынан да аңғардық. Маккензидің Елдостан шеберлігі төмен болса да, жеңіске деген жігері жоғары болды. Оны жасын атқан жанары байқатып тұрды. Бірақ, тек қана намыспен, жігермен қарсыласты алып ұра алмайсың. Шеберліктің аты – шеберлік. Жарайсың, Елдос дедік батырымыздың техникалық тұрғыдан мықты екеніне сүйсіне қарап.

Кезеңнен-кезеңге өткен сайын қарсыластардың да кіл мықтылары іріктеліп шығатыны белгілі. Нашар дзюдошы үшінші кезеңде өнер көрсетуі мүмкін бе? Әлбетте, жоқ! Дегенмен, қазақта «Үйреніскен жау атыспаққа жақсы» деген сөз бар. Ширек финалда Елдос Ташкент төрінде өткен Азия чемпионатының финалындағы қарсыласы, өзбек балуаны Диорбек Урозбоевпен белдесті. Күллі өзбекстандықтардың көз алдында қазақ баласына есе жіберген Диорбек бұл жолы қалайда Сметовті «жарыс жолынан шығарамын» деген үлкен мақсатпен татамиге беттегені айқын. Алайда, алаш туын биіктен желбіретуді мақсат еткен қазақ баласының дәл Диорбекке жол беруі мүмкін емес еді. Біз соған сенгенбіз. Сенім жанкүйерлер жүрегін алдамапты. Иә, Урозбоев оңай шағыла салатын жаңғақ емес. Урозбоев – мықты балуан. Талай бәсірелі додаларда өзбек туын биікке көтеріп жүрген сайыпқыран. Алайда, Елдос үшін оның беделінің маңызы жоқ. Тек қана жеңіс керек! Белдесу шиеленіске толы жағдайда өрбіді. Диорбек барлық айла-амалын жасағысы келіп, шалып жығуға ұмтылып, арыстанша атылды. Қашанда салқынқандылығынан танбайтын Сметов әліптің артын бағып, ұтымды сәтті күтіп, әредік шабуыл да жасап жүрді. Ақыры шабуыл оң нәтижесін берді. Қарсыласын алып ұрған Елдос юко ұпайымен басым түсіп, жартылай финал жолдамасын қоржынға салды. Енді бір жеңіске қол жеткізсе, кемінде күміс жүлде қоржынға түсетіні анық. Осы кезде қарсы себетте белдесіп жатқан әлемдік рейтингтің көшбасшысы, оңтүстіккореялық Ким Вон Жингтің жарыс жолынан шығып қалғанын құлақ шалды. Ол аз десеңіз, татами төрінде талай мықтыны сабасына түсірген жапон жігіті Такато да жеңілістің ащы дәмін татып үлгерді…

Жартылай финалдық бәсекеде Елдостың жолы әзірбайжандық балуан Орхан Сафаровпен түйісті. Қос дзюдошы да тактикалық тұрғыдан өте сауатты белдесе білді. Негізгі уақытта бір-бірінің осал тұсын таба алар ма екен деп отырғанымызда, Елдос күтпеген жерден әдемі әдіс жасап, вазари, яғни жартылай жеңіс ұпайымен жеңісті жұлып алып, ақтық сын жолдамасын иеленді. Финалда әлемдік рейтингтің көшбасшыларын жарыс жолынан тайдырған ресейлік Беслан Мудрановпен кездесті. Мудрановты қазақ дзюдошысы бұрын жеңген болатын. Белдесу барысында Елдостың белсенділігі көзге ұрып тұрды. Сәт сайын шабуыл жасады. Мудранов әдемі қорғана білді. Алайда, бәсең күрескені үшін ресейлік балуанға ескерту берілер ме екен деген үмітіміз де болды. Голден скор, анығырақ айтқанда, қосымша уақыт. Мұнда да Сметовтің жеңіске деген құштарлығы көзге айқын көрініп тұрған. Алайда, қорғана жүріп шабуыл ұйымдастырған Беслан жалқы ұпайға қол жеткізіп, жеңімпаз атанды. Елдос – күміс жүлдегер! Бұған да шүкір! Әлемдік рейтингтің әйдік мықтылары аламанмен ерте қош айтысып жатқанда қазақ мойнында күміс жүлде жарқырауы ерлікке пара-пар жеңіс еді. Белдесуден кейін тілшілермен тілдескен Елдос Сметов: «Ендігі басты мақсатым – күміс жүлдені алтынға айналдыру. Күпірлік жасауға болмайды. Бұған да шүкіршілік ету керек. Бәрі де Алланың қалауымен болады ғой», – деп өз ойымен бөлісті. Қазақтың мақтаулы ұлы Елдос Сметов Олимпиада ойындарының жүлдегері атанған соң батыр ұлдың әкесі Бақтыбай Сметов пен алғашқы бапкері Ахмет Жұмағұлға хабарласып, құттықтап, пікірлерін білген едік.

Бақтыбай Сметов,

Елдостың әкесі:

«Елдос әлі–ақ алтын алады»

– Бұл жетістік – біз үшін үлкен қуаныш. Құдайға шүкір деу керек. Ұлым елі күткен жүлдені қоржынға салды. Алтын медаль да алатын мүмкіндігі бар еді. Сәл ғана сәттілік жетіспеген шығар. Балама әрдайым батылдық керек деп айтып отырамын. Әлем чемпионымен шықсаң да, Олимпиада чемпионымен белдессең де қаймықпауың керек. Елдос ешкімнен жасқанған жоқ. Алдағы уақытта өзі айтқандай, күміс жүлдесін алтынға айналдыруға күш салатынына сенемін. Бұл – күллі алаш күткен жүлде. Барлық жанкүйерлерге алғысымды білдіремін.

– Әлем чемпионаты кезінде қан қысымым көтеріліп кетті деп едіңіз, бұл жолы финалда қандай көңіл күйде болдыңыз?

– Иә, қан қысымым көтерілгеннен кейін өзімді сабырлы ұстауға бекіндім. Құттықтап хабарласып жатқандарыңызға рахмет. Ұлым тұңғыш қазақтан шыққан әлем чемпионы, Азия ойындарының жеңімпазы, Азия чемпионы деген атақтарға қол жеткізді ғой. Олимпиада биігі де бағынады деп ойлаймын.

 Ахмет Жұмағұл,
           Елдостың алғашқы бапкері:

«Алда талай биікті бағындырады»

– Мен Елдос баламның халық үмітін ақтап, күміс жүлдеге қол жеткізгеніне өте қуаныштымын. Елдос – әрқашан «Мен тек чемпион боламын. Жеңімпаз атануым керек» деген алдына үлкен мақсат қоятын жігіт. Осы жүлде жолында қаншама ұйқысыз түндерді бастан өткерді десеңші. Демалыс күндері де жаттығу жасайды Елдос балам. Бұл күміс жүлдені алтынға бергісіз деп айтуға болады. Құдайға шүкір, шәкіртім елінің, ата-анасының сенімін ақтады. Алла қаласа, Токио Олимпиадасында маңдайы жарқырап, алтыннан да алқа тағатынына сенімдімін.

–Жанкүйер болған соң бізге Елдос белсенді күрескен сияқты көрінді. Маман ретінде айтыңызшы, ресейлік балуанға шидо (ескерту) берілу керек пе еді?

–Дұрыс айтасың. Елдос белсенді күресті. Елдос жеңіске деген жігер танытып, төрт мәрте қатарынан шабуыл жасады. Әдіс қолданып көрді. Осы сәтте Мудранов тек қорғанумен жүрді. Дзюдоның ережесі бойынша ескерту алуы тиіс. Мейлі. Құдайдың бұйыртқаны күміс болып тұр ғой. Қаншама мықтылар финал түгілі, жартылай финалға жете алмай, жарыс жолынан шығып қалды. Ендеше, Елдостың бұл жеңісі – біз үшін толайым табыс. Бұл басы ғана. Алда талай асуды алатын шамасы бар.

                                                                                                                                                                                                         Табиғат Абаилдаев.
                                                                                                              Ақ жол. – 2016. – 9 тамыз. – 6 б.


 

Намысын қолдан бермеген. Лондон Олимпиадасының қола жүлдегері Ақжүрек Таңатаров          

Намысын қолдан бермеген. Лондон Олимпиадасының қола жүлдегері Ақжүрек Таңатаров

Тәуекел түбі – жел қайық

Ол Лондон Олимпиадасында қола жүлде иеленгенде, қуаныштан жүрек атқақтап, экспромт өлең де жазған едім.
«Көтерсең көтер, жер көкке нарды,
Лондонға бәрі жеңбекке барды.
Алдыңда сенің әлем үздігі,
Шахиннің өзі еңбектеп қалды!
Ұлының білсе ұяда парқын,
Жаманаттарға қия ма халқым?
Жеңеді Ақжүрек, себебі оны,
Күтіп тұр әлі Риода алтын!!!» –

 деген шумақтар бар еді сол жылдам жазылған өлең жолдарында… Бәлкім, Ақжүрек шын мәнінде алтын жүлдені Риода алар ма еді?! Егер ФИЛА еркін күрестен қалыптасқан салмақ дәрежелеріне өзгеріс енгізбегенде…

Лондон Олимпиадасында еркін күрестен 66 келі салмақ дәрежесінде қола жүлдені қанжығаға байлаған Ақжүректің алтыны Бейжіңде ме еді, кім білсін?! Әйтеуір, Бейжің Олимпиадасына Ақжүрек Таңатаров қатысады дегенді естігенде кәдімгідей толқығанбыз. Бірақ, олай болмай шықты. Ол туралы батыр ұлдың өзі былай дейді.

– Олимпиадаға Спиридонов барды. Леонид Азияда өткен лицензиялық турнирге қатысып, жеңіліске ұшырағаны есте шығар. Арада аз уақыт өткен соң Швейцариядағы әлем чемпионатына сол Леонид Спиридонов қатысатын болып шешілді. Мен Польшадағы додаға қатысуым керек. Алайда Швейцариядағы аламанның басталуына аз күн қалғанда менің баратыным нақтыланды. Қатардағы көп жарыстың бірі емес, әлемдік дода болғандықтан соған тыңғылықты дайындалуың, бабыңда болуың керек қой. Бірақ оған уақыт тығыз. Оның бәрін былай қойғанда, жолдама сарапқа салынады. Сонымен «Тәуекел түбі – жел қайық» деп бардым. Бастапқы екі қарсыласымды жарыс жолынан тайдырып, аламанды сәтті бастадым, алайда үшінші кездесуге келгенде түлкібұлаң басталды. Боз кілемге мені шақыртып алып, салмағы ауыр балуандарды белдестіреді. Кілемге шығып тұрып, кейін қайтарады. Осылай бірнеше мәрте қайталанды. Бұл психологияға әсер етпей қоймайды екен. Айтып-айтпай не керек, шамам келетін армян балуанына жол беріп қойдым. «Жеңілгеннің сөзі құрсын» демейді ме?

Польшадағы жарыстан Леонид лицензиямен оралды. Әуел баста лицензияны кім алса да, өзара айқаста жеңгендерің Олимпиадаға барасың делінген. Шешуші айқас Ресейде өтеді деп шешілді. Онда салмақ өлшеу рәсімі өтетін күні Леонид келіп тұрып, «қазір келем» деп жоқ болды да, ақыры жарысқа қатыспады. Ол жарыста жеңіске жеттім. Бейжіңге мен баратын болдым. Өзіміздің облыстық әкімдіктен құттықтау алып, қуанышым қойныма сыймай, шаттанған да едім. Олимпиадаға тыңғылықты дайындық жасап жүргенде ұлттық құрама басшылары Пекинге Леонид Спиридонов баратын болды деп қойып қалды. Ал мен алдыма 66 келі салмақта ел қоржынына медаль саламын деген мақсат қойған едім. Шоқан Нәдірбековтей нар ағамның жүйкесіне осы кезде салмақ түсті. Осы жылы Шоқан аға бақилық болды, – дейді Ақжүрек өткен күндер хақында сыр шертіп.

«Спиридоновты сабасына түсіргенмін»

1986 жылдың 3 қыркүйегінде Тұрар Рысқұлов ауданының Құмарық ауылында дүниеге келген Ақжүрек он жасқа толған шағында ата-анасы Тараз қаласына көшіп келеді. Баласының спортқа ебі бар екенін аңғарған әкесі Достық Таңатаров оны Шоқан Нәдірбековтің қол астына жаттығуға береді. Алғашқы бапкерімен талай биіктерді де бағындырған.

Лондон Олимпиадасының алдында Ақжүрек Ирандағы Тахти жүлдесі үшін өткен жарыста үшінші орын иеленсе, Польшадағы халықаралық жарыста да осы нәтижесін қайталайды. Ал Азия чемпионатында күмістен алқа тағынып, Лондон Олимпиадасына жолдама еншілейді. Лондоннан кейін Германияда өткен халықаралық жарыста кейіпкеріміз қарсы келгенді алып та, шалып та жығып, топ жарады. Кейіннен Д. Қонаев атындағы турнирде де Ақжүрекке тең келер қарсылас табылмаған.

Ақжүректің көзінде жасын атып тұрады. Мінезі де тік. Бір қарағанда, бала кезінде сотқар болған ба деп те ойлайтынбыз. Иә, кейіпкеріміз шын мәнінде де төбелеске жақын болған екен. Ағасы Ақниет екеуі спорт интернатының балаларына қысым көрсетіп, ақша талап ететін қалалық «мен» деген жігіттерді сабасына түсірген кездері де бар. Одан бөлек, ұлттық құрамадағы басты қарсыласы, легионер Леонид Спиридоновты да «нокаутқа» жібергенін білеміз. Ол туралы Ақжүрек: «Қайбір жылы Бішкекте халықаралық дода өтетін болып, балуандар қырғыз еліне жол тарттық. Сонда менің салмағымда Бейжіңге барған Леонид Спиридоновпен төбелесіп қалдым. Қасымызға ілескен інілерімізге өзінің «мықтылығын» көрсетіп, қол жұмсап үлгерді. Сол кезде бір үлкен кісілер «бір якуттың баласы қазаққа қол көтергенде неге үнсізсіңдер?» деді. Ұлтшылдығымнан емес, қазақы патриоттығымнан шығар, әйтеуір, көкейде намыс шіркін атой салып, Леонидті ұрып құлатқаным бар. «Сен неге өзіңнен кіші менің бауырларыма қол жұмсап шіренесің?» деп, оны орнына «қойып» қойдым. Кейіннен ұлттық құрама басшылары мені командадан аластады. Мен де шартпа-шұрт мінезіммен кеттім де қалдым. Алайда арада 5-6 сағат өткен соң қайта шақырып алды. Леонидпен де дос болып кеттім», – дейді Ақжүрек өткен шақ жайлы ой толғап.

Айтпақшы, Бейжің Олимпиадасының алдында журналистер Ақжүректен Леонид Спиридоновтың Олимпиададағы мүмкіндігіне қатысты сұрағаны есте. Сонда Таңатаров: «Леонид Спиридонов жартылай финалға да шыға алмайды. Оны жақсы білемін. Белдесудің соңғы сәттерінде тым босаңсып кетеді», – деп өз пікірін ашық айтқан болатын. Шынында да Ақжүректің айтқаны айдай келіп, Спиридонов сол додада ұзаққа шаба алмаған-ды.

Ақжүрек Лондон Олимпиадасында алдымен Андрей Квятковский деген украиналық балуанды 3:1 есебімен жарыс жолынан ығыстырып, 1/4 финалда армениялық Дэвид Сафарьяниді 3:2 есебімен ұтты. Ал жартылай финалдағы триллерге толы шайқас еркін күрес спорты жанкүйерлерінің жадынан өшсін бе?! Үндістандық Сушил Кумармен белдесіп жатқан Ақжүрек тізгінді қолға алғанда, қулығы басым Кумарыңыз батыр ұлдың құлағын қыршып алды. Осы сәтте не болғанын түсінбеген Таңатаровқа Кумар әдіс те жасап үлгерді. Құлағынан қан саулаған Ақжүрек қарсыласынан қаймыққан жоқ. Арыстанша алысты. Алайда 3:1 есебімен алдыға шыққан үндістандық балуан басымдықты уысынан шығарған жоқ. Қола жүлде үшін өткен белдесуде Ақжүрек Таңатаров шалт қимылдарының арқасында әлем үздіктерінің бірі, түркиялық Рамазан Шахинді 3:1 есебімен тізе бүктіріп, мерейімізді тасытты. Олимпиададан елге оралған батырға облыс басшылығы құрметін де, cый-сияпатын да аяған жоқ. Өзі туған ауданның атқамінерлері де батыр ұлына сый-сияпат жасады.

Лондон Олимпиадасынан кейін ФИЛА салмақтарды қайта жасақтады. Нәтижесінде Ақжүрек белдескен 66 келі салмақ дәрежесі алынып тасталды. Одан төмен салмаққа түсу өзіңді жау қолына тірідей ұстап берумен тең екенін түйсінген Ақжүрек 70 келіде белдессем бе, 74 келіде күрессем бе деген ойдың жетегінде жүрді. 70 келі салмақ дәрежесі Олимпиада ойындарының бағдарламасында жоқ. Содан нар тәуекел деп, 74 келіде боз кілемде бағын сынап та көреді. Алайда бірден екі салмақ дәрежесіне көтерілу жерлесімізге ауыр соқты…

«Әлем чемпионатынан кейін күреспен қош айтысуым мүмкін»

Ақжүрек қазір немен айналысып жүр? Алдыға қойған мақсаттары қандай деген оймен балуанға хабарласқанымызда, әлі де спорттан қол үзбегенін білдік.

– Ақжүрек, ФИЛА салмақ дәрежелеріне өзгеріс енгізген соң, сенің жоспарың кілт бұзылған шығар. Әйтпесе Риода алтын алуды көздегенің бізге мәлім… Жалпы, қазір спорттасың ба? Әлде кәсіби мансабыңды сәтсіздіктерден кейін аяқтадың ба?

– Қазір жаттығуымды жасап жүрмін. Негізінен Алматыдамын. Олимпиада туралы айтар болсам, басқаларға салмақ қосу оңай шығар, мен үшін 74 келіде белдесу қиынға соқты. Қажетті салмақты жинақтай алмадым.

– 74 келіде белдесу қиынға соқты, 70 келі Олимпиада бағдарламасына енбейді. Ендігі мақсат не?

– Ендігі мақсат алдағы әлем чемпионатына қатысып, күшімді байқап көргім келеді. Осы әлем чемпионатынан кейін спортпен қош айтыссам ба деген де ойым бар. Кім біледі, мүмкін солай болатын шығар…

– Ақжүрек Таңатаров әлем чемпионатында алтын жүлде алса да спорттық мансабын аяқтайды ма, әлде салмақ қосу мүмкін болып жатса, Токио Олимпиадасына 74 келіде қатысудан үмітің бар ма?

– Нақты айту қиын, шыны керек. Бұл әлем чемпионаты Олимпиада ойындарына кірмейтін екі салмақ бойынша өтеді. Бәрі де мүмкін ғой. Бірақ, 74 келіде белдесу оңай емес. Салмағым жетпейді. Егер спорттық бабым керемет болып жатса, салмақ қосу мәселеге айналмаса, спорттық мансабымды жалғастыратын да шығармын. Бәрін бір Алла біледі ғой…

Лондон Олимпиадасында қарсыластарының мысын басып, қола жүлдеге қол жеткізген Ақжүрек Таңатаров – бүгінде төрт баланың әкесі. Анығырақ айтсақ, үш қыз, бір ұлы бар. Үлкені Есугей және үш қызы Айзере, Медина, Мәриям әкесінің мықты спортшы екенін мақтан тұтары анық.

Бейжің Олимпиадасына қатысу мүмкіндігінен әлдекімдердің ықпалы салдарынан айырылған Ақжүрек Таңатаров ең бастысы кеш те болса Олимпиада ойындарының жүлдесін мойнына ілді. Ол жүлде – талайлардың арманы. Ал алдағы Токио Олимпиадасына Ақжүрек қатыса ма, қатыспайды ма, ол уақыттың еншісінде. Бізді қуантқаны – Ақжүректің әлі күнге жаттығу залында жүргені. Демек, Таңатаровтың арайлы таңдары әлі де алда деп үміттенуге негіз бар.

Табиғат Абаилдаев

Ақ жол. – 2016. – 23 шілде 

 

Гузалия қарсыластан қаймықпайтын қыз – Гафурова

Гузалия қарсыластан қаймықпайтын қыз – Гафурова

Облыс әкімі Кәрім Көкірекбаев Азиада чемпионы Гузалия Гафурова бастаған спортшыларды қабылдады.

 Оңтүстік Кореяның Инчхон қаласында өткен Азия ойындарында жамбылдық спортшылар ауыз толтырып айтарлықтай нәтижеге қол жеткізді. Байрақты бәсекенің соңғы күндерінде қоржынға алтын медаль салған каратэші Гузалия Гафурова мен жүз метрлік төрттік эстафетада күміс жүлде иеленген Светлана Иванчукованы тараздықтар алдымен темір жол бекетінде үлкен қошеметпен күтіп алды. Инчхонда елімізбен қоса өңір атын аспандатқан спортшыларымызды облыс әкімі де қабылдады.

  Бір рекорд, екі тарихи оқиғаны жамбылдықтар жасады.

Жалпы Азия ойындарына елімізден 420 спортшы аттанса, оның жиырма бірі біздің өңірден екен. Сол жиырма бір спортшының он сегізі жүлдемен оралды. Әрине, Елдос Сметов, Гузалия Гафурова, Светлана Иванчукова, Линария Мингазова, командалық сында күміс алған Азиз Қалқаманұлы секілді қаһармандарымыздан бөлек, су добынан қола жүлде еншілеген, ұлттық құраманың негізін құраған «Айша бибі» вотерполо командасының өкілдері де осы санатқа кіреді.

Азиада қаһармандарын қабылдаған облыс әкімі Кәрім Көкірекбаев: «Байрақты бәсекеге елімізден аттанған төрт жүзден астам спортшының қатарында біздің жиырма бір жерлесіміз болды. Жекелеген сында өздерін көрсете білген алты спортшымыздан бөлек, толыққанды қола жүлдені иеленген су добынан қыздар құрамасы да бар. Осыдан біраз бұрын «Айша бибі» су добы құрамасымен жүздескенімде бізге бесінші, алтыншы орындар қажет емес. Не жеңіске жету керек, не үштікке ену қажет деген тапсырма қойған болатынмын. Бүгін сол сенімнен шыққандары үшін қуаныштымын. Бұл жетістіктер бізде спорттың әр бағытта дамып жатқанының айғағы. Барлық жүлдеге қол жеткізген спортшыларды құттықтаймын. Осы беттен таймауымыз керек» деді өз сөзінде. Сонымен қатар облыс басшысы Азия ойындарында алтынмен апталған Гузалия Гафуроваға миллион теңгенің сертификатын табыстаса, жеңіл атлетикадан күміс медальді қоржынға салған Светлана Иванчуковаға 500 мың теңгенің сертификатын тапсырды. Бұған қоса өзі уәде еткен автобустың кілтін «Айша бибі» командасына тарту етті. Азиадада ұлттық құраманың негізін құраған біздің арулардың тоқсан пайызы жергілікті екен. Олардың ішінен Айжан Ақылбаева облыс әкіміне алғысын айтты. Инчхонда алдымен ирандық Пегах Зангенехкарутиді 5:2, малайзиялық Шри Шарминиді 2:0, ал финалда басты қарсыласы қытайлық Линглинг Тангты 4:3 есептерімен жеңген Гузалия алтын жүлде иегері атанды.

Иә, Азиадада қазақ спортшылары үш мәрте тарих парақтарын жаңалаған болса, соның барлығы да жамбылдық спортшыларға тиесілі. Алдымен Елдос Сметов дзюдодан тұңғыш Азиада чемпионы атанса, каратэші Гузалия Гафурова да сол тұңғыштардың қатарын толықтырды. Үшінші ерекшелік сол, бұған дейін 1994 жылы Хиросимада өткен Азиадада еліміз жиырма жеті алтын алса, биыл сол рекордтың мұрты бұзылды. Және сол рекордтың бұзылуына Гузалия Гафурова себепкер болды. Өйткені, Гузалия еліміз үшін ең соңғы, яғни, жиырма сегізінші алтын медальді алып берді! Міне, біздің қыз-жігіттер осылай ерлік жасады.

Дулатбек Құсбеков, Гузалия Гафурованың жаттықтырушысы:

– Дулатбек, Гузалияның Азиадада топ жарғанын көз көрді. Әлемдік рейтингте біздің ару қаншасыншы орында? Жалпы, қытайлық Тангтен өзге қарымды қарсыластары бар ма?

– Гузалияның бұл жеңісі оның он жылғы еңбегінің жемісі. Он екі жасында жаттығу залына келген Гафурова менің шәкірттерімнің алғашқысы. Ең бірінші болып жаттығу залының есігін қаққан да осы қыз. Азиадаға дейінгі рейтингте Гузалия әлемде оныншы сатыда болатын. Негізгі қарсыластары осы Танг және жапон аруы. Бұлар сары құрлықта да,  әлемдік додада да біздің басты қарсыластар саналады. Рейтингтің өзі әр қилы жарыстарға орай түзіледі. Кейбір спортшылар барлық додаға қатысып, нәтижесінде жоғары болып шығады. Енді Азия ойындарынан кейінгі рейтингте Гузалияның көрсеткіші жоғарылайтыны даусыз.

– Он жыл ішінде Гузалия талай жарақат алған болар. 68 келіде еліміздің нөмірі бірінші спортшысы атанған шәкіртіңіз төзімділіктің арқасында жеңіске жеткен шығар…

– Иә, Гузалия жарақат атаулыға өте төзімді қыз. Сосын өте еңбекқор. Ішкі дүниесі, психологиясы өте мықты. Алған жарақаттарына қарамастан ірі нәтижелер көрсете білді. Шәкіртімнің әлі талай додаларда ел намысын абыроймен қорғайтынына сенімдімін. Гузалиядан бөлек  84 келіде әлем чемпионатына қатысатын Игорь Шехнорев, сонымен қатар Ақерке Сұраншықызынан да үлкен үміт күтемін. Ақерке Малайзияда өткен жастар арасындағы Азия біріншілігінде қола жүлде иеленді. Бірінші кезекте Азиадада топ жарған Гузалиямен мақтанамын. Ол кішкенай ғана Қызыл жұлдыз ауылының емес, еліміздің мақтанышына айналды.

Гузалияның өзі қытайлық Тангтен қарымта қайтарғанына дән риза. «Бұған дейінгі екі кездесуде бір рет жеңіп, бір рет жеңілген болатынмын. Осы жолы Тангтен айламды асырып, жеңімпаз атанғаныма қуаныштымын. Алдағы ірі додаларда еліміздің атын аспандату басты мақсатым. Бапкеріме алғысым шексіз. Он жылдан бері мені өз бауырындай баптады» дейді чемпионның өзі. Жеңіл атлетикадан эстафеталық сында күміс медаль еншілеген Светлана Иванчукова да Олимпиада жүлдесін иеленсем деген алдына мақсат қойып отыр.

Табиғат Абаилдаев

Ақ жол. – 2014.  –  9 қазан(№ 140). – 8 б.