Тараз төңірегі тұнған тарих
xa0 xa0 xa0 
xa0 xa0 xa0 xa0 xa0 xa0Әлемдік тәжірибеде табыс көзі жағынан туризм мұнай мен газдан кейінгі орынды иемденеді. Өңір үшін де табыс көзі саналатындығы сондықтан. Шындығында бүгінгі таңда дамыған мемлекеттердің дені туризмнің арқасында өсіп-өркендеп келе жатқаны шындық. Елбасының өткен жылғы Қазақстан халқына арнаған Жолдауы мен Ұлт жоспарында елімізде туризм инфрақұрылымын дамыту, бәсекеге қабілетті туристік индустрия құру міндетін қойғаны баршамызға аян. Облыс әкімі Кәрім Көкірекбаев Ұлт жоспарының басым бағыттарының орындалу барысы туралы бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерімен брифинг өткізгенде облыстың туристік әлеуетін көтеру мақсатында қолға алынған шараларға кеңінен тоқталған еді.
xa0 
xa0xa0Облысxa0басшысыныңxa0бастамасымен,xa0облыстықxa0кәсіпкерлерxa0палатасыныңxa0ұйытқыxa0болуыменxa0Жібекxa0жолыxa0бойынаxa0орналасқанxa0Таразxa0қаласыxa0менxa0аудандардаxa0көптегенxa0таңғажайыпxa0нысандар,xa0тарихи,xa0мәдениxa0ескерткіштерxa0менxa0көркемxa0тауxa0шатқалдарын,xa0жалпыxa0табиғатxa0әлемінxa0көзіменxa0көріп,xa0туризмxa0саласыныңxa0бүгінгіxa0тынысынxa0зерделейтінxa0ақпараттықxa0топxa0құрылып,xa0жолғаxa0шықты.
Байзақxa0ауданынанxa0жасақталғанxa0топтыңxa0құрамынxa0ауданxa0әкіміxa0М.Шүкеевxa0өзіxa0бастапxa0жүрді.xa0Турсапар аудан аумағында орналасқан Ботамойнақ ауылдық округіне қарасты Қостөбе қалашығынан бастау алды.
– 2017xa0жылыxa0еліміздеxa0өтетінxa0«ЭКСПО»xa0көрмесінеxa0келгенxa0туристердіxa0қабылдайтынxa0үшxa0облыстыңxa0біріxa0–xa0Жамбылxa0облысы.xa0Облысқа қарасты Байзақ өңірінде Темірбек ауылдық округіне қарасты Оххум, Түймекент, Тараз қаласынан 1,5 шақырым жерде орын тепкен төменгі Барысхан секілді қойнауы құпияға толы қалашықтар қатарына Қостөбе қалашығын да жатқызуға болады. Аудан аумағындағы бұл нысан «ЮНЕСКО»-ның дүниежүзілік мұралар тізіміне енгізілген.
VІ-ІІ ғасырлардағы көне қалаға алғаш рет А.Н.Бернштам, кейіннен К.М.Байпақов бастаған Қазақ КСР ҒА Тарих, археология және этнография институтының Тараз археологиялық экспедициясы қазба жұмыстарын жүргізгені белгілі. Қостөбе VІ ғасырда қоныс аударған соғдылықтар негізін қалаған Жамукат қаласының орны деген болжам бар. Қазба жұмыстары кезінде керамика ыдыстар, сүйектен жасалған бұйымдар табылған, – деді облыс бойынша туристік индустрияны дамыту ассоциациясының басшысы, «Сабтур» ЖШС-ның директоры Искендір Торбеков.
Бұдан соң топ Тараз қаласына бет алды. Алдымен «Тектұрмас» кесенесіне, одан соң «Көне Тараз» музейі, «Қарахан» кесенесі, Дәуітбек (Шамансұр) кесенесі, «Қали Жүніс моншасы», облыстық тарихи-өлкетану музейі, Қазақ хандығының 550 жылдығы құрметіне бой көтерген монумент пен «Тараз-Арена» спорт кешенінде болып, шаһардың тарихымен тереңірек танысты. Әсіресе, Тараз қаласының орталығында орналасқан ХІ-ХІІ ғасырларда салынған Қарахан кесенесі алыстан көз тартады. Қараханидтер әулетінің көрнекті тұлғасының бірі – Шах Махмуд Қараханға арналып салынған кесененің кіреберіс маңдайшасы «Алладан басқа Құдай жоқ, Мұхаммед Оның елшісі» деген Құран сөздерімен өрнектелген екен.
Әлемніңxa0жетіxa0кереметініңxa0біріxa0саналатынxa0«Ақыртас»xa0ежелгіxa0қалашығынаxa0түсxa0ауаxa0жеткенxa0топxa0мүшелеріxa0сырынxa0ішінеxa0бүккенxa0кешенніңxa0құпиясынаxa0тереңxa0бойлап,xa0әрбірxa0тастыxa0қолыменxa0ұстапxa0көрді.xa0Көлемді төрт бөліктен тұратын «Ақыртас» сарай кешенін «Шеберлер ауылы», «Хан ордасы», «Құмтас кешені» және «Ақыртас ғимараты» бөліктерінен тұратын, VІІІ-ХІІ ғасырларда салынған тылсымға толы нысан, өткен ғасырлардан сыр шертеді.
Сапардыңxa0екіншіxa0күніxa0Шуxa0ауданындағыxa0Балуанxa0Шолақxa0ескерткішінеxa0тағзымxa0етуденxa0басталды.xa0«Қорғаншы» мен «Баласағұн» қалашығына атбасын тіреген байзақтықтар Ұлы Жiбек жолының тарихы да Баласағұн қаласымен тiкелей байланысты екенін сезінді.
Гид-кскурсовод Торбековтің айтуынша, Баласағұн қаласы ұзақ жылдар бойы қараханидтер империясы батыс бөлігінің астанасы ретінде, Еуразия құрлығының аумағындағы аса ірі мәдени, ғылыми, рухани орталық болған. Шаһарда Жүсіп Баласағұн, Махмуд Қашқари, тағы басқа көрнекті тұлғалар өмір сүріп, қызмет етіпті. Осы жерде Жүсіп Баласағұнидің «Құдатғу Білік» (даналық сөзі) атты аса құнды еңбегі жазылған. Баласағұн қаласынан археологтар 500 данадан астам мыс теңгелер көмбесін тапқан екен.
Қордай-Жамбылxa0облысыныңxa0шығысxa0бөлігінде,xa0Шуxa0өзенініңxa0солтүстікxa0жағалауындаxa0орналасқанxa0аудан.xa0Жері негізінен таулы болып келетін аудан жерімен Шу өзенінің оң саласы саналатын Ырғайты, Қалғұты, Қарақоңыз, Қақпатас (Қақпақтас), Кіндіктас пен Жетіжолдан бастау алатын Жаманты, Иірсу, Өзынсу секілді бірнеше кішігірім өзендер ағады. Табиғаты сұлу да көркем Қордай жеріндегі Кенесары бабамыздың белгітасына тағзым еткен соң топ мүшелері ауданның көрікті жерлерін аралап, үшінші күні Жуалы ауданына бет алды.
«Жеріңxa0семіз,xa0қарыңxa0мол,xa0қадіріңдіxa0егінxa0салғанxa0елxa0білер»xa0депxa0бағаxa0бергенxa0екенxa0Жуалыxa0өңірінеxa0келгендеxa0Асанxa0қайғыxa0бабамыз.xa0Жасыл шалғынға оранған көрікті де әсем өлкеде халқымыздың даңқты батыры Бауыржан Момышұлының кіндік қаны тамған. Батыр мұражайында болған байзақтықтар елінің бостандығы мен болашақ ұрпақтың жарқын болашағы үшін жауына оқ болып атылған Бауыржанның тағылымды өмір жолы мен әскери қызметі, ерлік жолдарымен танысты. Бұдан кейін «Теріс-Ащыбұлақ» су қоймасы, «Көксай», «Берікқара» шатқалдарында болды.
Берікқараxa0–xa0республикалықxa0маңызыxa0барxa0кешендіxa0мемлекеттікxa0табиғиxa0қорық.xa0Аумағы 17,5 мың гектар жерді алып жатыр. Қаратаудың Билікөл маңындағы өсімдіктер мен жануарлардың реликт және эндемик түрлері көп кездесетін өңірде орналасқан. Қорықшада сирек кездесетін «Семенов» үйеңкісі, «Сиверс» алмасы, «согдиана» шағаны, «берікқара» терегі, «сарғалдақ», жалпы мұнда өсетін өсімдіктің 51 түрі қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізіліпті. Осында орын тепкен «Тау самалы» туристік орталығының директоры М. Тлебаев туризмді дамыту бағытында қолға алған тірліктерімен бөлісті.
Әрxa0жерінxa0басыпxa0қалсаңxa0«сөйлеп»xa0кететінxa0Таласxa0ауданыныңxa0аумағындағыxa0«Тамды»xa0қалашығында,xa0Қаратауxa0қаласындағыxa0этномузейдеxa0болғанxa0топxa0мүшелеріxa0әнxa0менxa0күйдіңxa0сазынаxa0бөленді.
Гүлшаһар Әбдіқұлова,
журналист.
Байзақ ауданы
Ақ жол. – 2016. – 9 маусым. – 8 б.
