Кітапхана өмірі – сырт көзге біліне, байқала бермейтін ағысы баяу, тулаған толқындар ішінде жататын өмір. Сол өмірге бойлап, дендеп енген адам ғана бұл шаңырақтың қыры мен сырын аңғара алмақ.

Осындай шаңырақтың бірі Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесі. Жүйеде 8 кітапхана оқырмандарға қызмет көрсетеді. Оқырмандар үшін кітапханаларда барлық жағдай жасалған. Яғни компьютерлермен жабдықталып, ғаламтор желісіне қосылған. Қазіргі кезде қоғамымыздың дамуына қарай ақпаратты жан-жақты алу аудио, видео, интернет жүйесі арқылы мүмкіндік туғанымен, кітапханадан кітаптарды оқи отырып алатын білім мен салауаттылықтың орны ерекше деп түсінетін оқырмандар кітапханаға келіп өздеріне қажетті кітаптарды алып оқып, баспасөз кұралдары газет, журналдардан керекті ақпарат ала алады. Кітапханалар әрдайым оқырмандармен жұмыс істеудің жаңа тиімді тәсілдерін іздейді, арнаулы мерекелерде, мерейтой иелеріне арналып кітап көрмелері ұйымдастырылып, насихатталып, жоспарға сәйкес мәдени-көпшілік іс-шаралар өткізіледі. Кітапты насихаттау, кітап пен оқуға деген қызығушылықты қолдау, қоғамның интеллектуалды әлеуеті мен мәдени кұндылықтарын арттыру, кітап оқуға тарту, өскелең ұрпақтың рухани-адамгершілік білімін арттыру мақсатындағы «Кітап фестивалі», «Түнгі кітапхана», «Жүз кітап оқып, ой бөлісемін» оқырман бенефисі, «Көркем әдебиет – ұлтымыздың құнды жауһарлары» атты окырмандар байқауы түріндегі оқырмандардың бос уақыттарын тиімді өткізуге, оқу мәдениетін қалыптастыруға бағытталған түрлі жобалар аясында ұлттық әдебиетіміздегі ең үздік деген туындыны оқу және насихаттау, рухани мұрамызды сақтау әрі өнегелікке тәрбиелеу мақсатындағы «Бір ел – бір кітап» республикалық акция аясында өткізілген іс-шаралар көпшіліктің кітапханаға деген қызығушылығын арттыруда.

Кітап – білім мен рухани байлық бұлағы. Білім бұлағы – кітапты оқырмандарға насихаттауда кітапхананың рөлі өте зор. Рухани азық іздеген, көзі ашық, көкірегі ояу әрбір адамның келер шаңырағы – кітапхана. Кітапхана – сапалы білімнің сенімді кепілі.

Ұлбосын Саулебаева,

Тараз қаласы орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінің директоры

Jambyl-Taraz. – 2024. – 21 наурыз

Тараз қаласы, Абай атындағы орталық кітапханасында 15 ақпан – Кеңес әскерінің Ауғанстан жерінен шығарылғанына 35 жыл толуына орай «Отқа оранған он жыл» атты кездесу кеші өткізілді.

   Іс-шара тағдырдың жазуымен елге оралмай қалған Ауған соғысында көз жұмған қаһарман жерлестерімізбен бақилық болған бауырларымызды 1 минут үнсіздікпен еске алумен басталды.

Кеш қонақтары Ауған соғысының ардагерлері Қалабаев Дүйсенәлі Ибрагимұлы және Амирбеков Марат Бегасылұлы өмірлерінің өлшеулі бір бөлшегін, жауқазын жастық шақтарының үлесін оқ пен от арасында өткізген күндері туралы кітапхана оқырмандарымен ой бөлісіп, ҚР ҰҚК Шекара қызметінің сарбаздарына турлі араңдатушылыққа бой алдырмай, Отан алдындағы қызметін адал атқаруға шақырды.

Кітапхана оқырмандары тарапынан қойылған «Кеңесәскері Ауғанстан жерінен шығарылатынын естігенде қандай сезімде болдыңыздар?», «Бүгінгі таңда майдандас достарыңызбен  хабарласып тұрасыздар ма?», «Кейінгі ұрпаққа айтар тілектеріңіз» деген сұрақтарға жауап беріп, бейбіт өмірдегі жарқын істері, қоғамдық жұмыстарға белсенділіктері туралы ойларымен бөлісті.

№39 мектеп-гимназиясының 7 «а» сынып оқушылары – Еркінбекқызы Кәусар, Сыпатай Дана, Жарылқасын Арайлым Ауған соғысының ардагері Бақытбек Смағұлдың «Ауғанда болған ардагер», «Армысыңдар, ауғандық ардагерлер» атты өлең жолдарын оқыса, Жұмаділда Ерасыл сазгер Жарасқан Төлебайдың «Мен қазақпын» әнін, «Шабыт» домбырашылар ансамблі Әбдімомын Желдібаевтың «Ерке сылқым» күйін орындап берді.

Ауған соғысы жауынгерлерінің ерліктері туралы баяндайтын кітапхана ұжымы ұйымдастырған «Ауған соғысының ақиқаты» атты кітап көрмесіндегі Ауған соғысының ардагері Аманкелді Жантасовтың «Жартасты жастанған жасақ» атты кітабына кітапхана қызметкері Сәуле Ешжанова библиографиялық шолу жасады.

Дөңесова Гүлжазира,

қызмет көрсету бөлімінің меңгерушісі, Абай атындағы  орталық  кітапхана, Тараз қаласы

Алғашқы әскери және технологиялық дайындық. – 2024. – №1. – 2 б.

Алғыс айту күні – сан түрлі сынақтардан өткен халқымыздық ынтымақ-бірлігін айғақтайтын ерекше күн. Осы мерекеге орай Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінде елімізде тұрып жатқан әртүрлі ұлттар мен ұлыстардың арасындағы достық пен ынтымақтастықты дәріптеу мақсатында мәдени-көпшілік шаралар өтті.

Айталық, Абай атындағы орталық кітапханасында «Қазақ халқына мың алғыс» атты кездесу кеші ұйымдастырылды. Сондай-ақ Тараз қаласы әкімдігі жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің мүгедектер мен қарттарға үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімшесінің қызмет алушылары Ольга Цой, Инна Герасименко, ҚР Ұлттық Ұланы 5513 әскери бөлімінің 1-бөлімше сарбаз атқышы Дәулет Қасеновпен, М.Әуезов атындағы кітапханасы Жамбыл облысы өзбек қоғамдық бірлестігінің өкілі Абдрахман Зайнутдиновпен «Ризашылық – мейірімділік бұлағы» атты сұхбат, №5 кітапхана Жамбыл облысы әкімдігінің ішкі саясат басқармасының «Қоғамдық келісім» мекемесінің мамандары Валентина Досыбаева, Жазира Шілдебаева, «Тараз-Болашақ» медициналық орталығының медбикесі Күлшат Дәрібаева «Алғыс айту – парызым» атты «дөңгелек үстел» отырысын,  №6 кітапхана зейнеткер Пак Еленамен және №32 орта мектебі мұғалімі Алина Штокаловамен «Алғыс айту – асыл қасиет» атгы кездесу кештерін өткізді.

Кеш қонақтары оқырмандармен елімізде түрлі этнос өкілдері аралас-құралас, тату өмір сүріп жатқаны, елдегі тыныштық пен ынтымақтың, қазақстандықтардың бір-біріне деген достығы мен ыстық ықыласын білдіретін күн екені, мерекенің мән-мағынасы туралы әңгіме өрбітті. Сонымен қатар тақырыпқа байланысты кітап көрмелері ұйымдастырылып, библиографиялық шолу жасалды.

Гүлдана ҮСЕНБАЕВА,

Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінің әдіскері

Jambyl-Taraz. – 2024. – 8 наурыз (№19). – 6 б.

Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінің №6 кітапханасында «Сырғалым» клубы мүшелерімен қыз балалардың жан дүниесіндегі көркемдік талғамын қалыптастыру, қазақ халқының қыз тәрбиелеу салт-дәстүріне байланысты әдептілікке, инабаттылыққа, ізеттілікке тәрбиелеу мақсатында «Қыздар сұлу көрінер қылығымен» атты кездесу кеші өтті.

 Шараға қаламыздағы «Ақ келін» өнімдерін өндіруші Мөлдір Абдрахманова, «Брилиант» салонының шаш әрлеушісі Әсел Асылбаева, Жамбыл облыстық жастар ресурстық орталығының уақытша бос жүрген жастар және жас отбасылармен жұмыс бөлімінің басшысы Марал Хантөреқызы және психолог маманы Нұрай Үсенқызы, этнодизайнер, тігінші Жансая Асқанбекқызы қатысып, қыздардың бойынан ақылдылық, білімділік, инабаттылық, сымбаттылық, көріктілік және іскерлік қасиеттер табылуы керектігі туралы ақыл-кеңестерімен бөлісті. Сонымен бірге кеш қонақтары өз кәсіптері туралы, жеткен жетістіктері жайлы да айтып, шеберлік сағатын өткізді.

Клуб мүшелері өздері оқыған жазушылардың кітаптарындағы сұлулықтың, даналықтың, кемел ақылдың үлгісі болған әйел-аналар бейнесі туралы ой-пікірлерін ортаға салды.

Сондай-ақ тіршіліктің толып жатқан қыр-сырларын ұлы тұлғалар өнегесі арқылы танып-білуге, түсінуге ықпал ететін әдебиеттер қойылған «Қазақ әдебиетіндегі қыз болмысы» атты кітап көрмесі ұйымдастырылып, Әсел Қайратқызының «Қыз өссе – елдің көркі» атты кітабына библиографиялық шолу жасалды.

Айгерім Бекпатшаева,

Тараз қалалық ОККЖ №6 кітапхананың меңгерушісі

Jambyl-Taraz. – 2024. – 1 наурыз (№18). – 2 б.

Аңырақай шайқасы – қазақ жерінің тұтастығын сақтап қалуға негіз болған қазақ-жоңғар соғысындағы ең ірі және шешуші шайқастардың бірі.

Саяси және әскери бірлікке қол жеткізген үш жүз жасақтары 1728 жылы Балқаш пен Шу бойына қарай жылжып, ұрысқа әзірлене бастады. Қазақтардың әрекетін сезген, қазақ жерін тұтас жаулау ниетіндегі жоңғарлар да Шу мен Балқаштың оңтүстігінде үлкен шеп құрды. Ғасыр шайқасы 1729 жылы болды. Шайқастың басында Бөлек батыр Қараұлы жоңғар әскерлерінің қолбасы Аңырақаймен жекпе-жекке шығып, оны өлтірді. Осылайша қазақ қолдарының рухы көтерілді. Шайқаста қалмақтар жеңіліп, Аягөз, Шарға қарай жөңкіле қашты.

Біріккен қазақ қолының жоңғар басқыншылығына қарсы жүз жылдық азаттық соғысында бетбұрыс жасаған ең ірі жеңісі – Аңырақай шайқасына 295 жыл толып отыр. Осыған орай Тараз қаласындағы Ғ.Мұратбаев атындағы кітапхана қызметкерлері №35 орта мектептің 8-сынып оқушыларының қатысуымен «Аңырақай шайқасы – ұлы бірліктің жеңісі» атты көрме дерек ұйымдастырып, өткізді. Іс-шараны кітапхана меңгерушісі Жаңагүл Ахумбекова кіріспе сөзбен ашты. Одан соң, кітапханашы Бағира Бұлтанқұлова Аңырақай шайқасы және оның тарихи маңызы туралы кеңінен тарқатып айтып берді. Ал аталмыш мектептің тарих пәнінің мұғалімі Назгүл Молдабаева бейнеслайд арқылы шайқастың болған орны жайында тарихи деректер келтіре отырып, баяндама жасады. Кітапханашы Гүлжан Бошаева «Әбілқайыр хан. Аңыз бен ақиқат» кітабына библиографиялық шолу жасап, жиналғандарды көптеген тың деректермен сусындатты.

Оқушылар тақырыпқа қатысты ойларын ортаға салып, тарихи білімдерін шыңдай түсті. Тақырып бойынша ұйымдастырылған кітап көрмесімен танысты.

Аңырақай шайқасы – тарихи маңызы мен ауқымдылығы жағынан орыс халқының Бородино шайқасынан еш кем түспейді. Осыны өскелең ұрпақ санасына сіңіріп өсуі керек. Түсінген адамға қазақтардың бұл соғыстағы жеңісі – кейінгі ұрпақты рухтандыратын тарихи оқиға. Сондықтан, біз бұл тағдыршешті шайқастағы батырларымыздың ерлігін ешқашан ұмытпауымыз керек.

Бақытжан Әліқұлов,

Тараз қаласы.

Әулиеата. – 2024. – 23 ақпан (№15). – 4 б.

Мен жас кезімнен кітапханаға баруды жақсы әдетке айналдырғанмын. Кейде көп уақыт бара алмай қалған кездерім де болды. Есесіне соңғы кездері жиі баратын болып жүрмін. Сондай күндердің бірінде Тараз қаласының Ғани Мұратбаев атындағы кітапханаға бас сұқтым да ұзақ отырып қалдым. Бір кезде біртуар перзентіміз Мұқағали Мақатаевтың кітабын іздеп келген бірнеше білімгер жігіт пен қызды көріп қуандым. Қуандым да ащы да тәтті мұңға баттым. Көзі тірісінде іздемек түгілі жарытып ізет танытпаған кейбір замандастарынан гөрі мұзбалақ Мұқағалиды құрмет тұтып, өзін де, өлеңін де тануға талпынып жүрген жас буынның мұнысы көңілге шуақ сыйлайды.

«Мен жиырма бірінші ғасырдың ақынымын» деп өзі айтқандай, расында да, қайран Мұқаң өзінен кейінгі ұрпақтар мен алдағы ғасырлардың асыл ақыны екен!

Сонымен не керек, кітапханашы Бағира Бұлтанқұлова көп ұзатпай, іздеген кітаптарын тауып берген соң жүздерінде шаттық нұры ойнаған жастарды көріп, олардың Мұқағали- мен қоса поэзияға деген құрметтері мен құштарлықтарына іштей риза болдым. Осындай сырт келбеттері сымбатты, ой-саналары сәулелі, жүректері сырлы жас оқырмандарға сүйсіне қарап тұрып: Сендерге  Мұқағали аталарыңның білімі мен парасатын, даналығы мен даралығын және қарапайымдылығы мен қара нардай төзімділігін берсін деген ізгі тілегімді білдірдім де далаға шығып, барар жеріме беттедім.

«Білетінім әйтеуір бір-ақ нәрсе,

Көшеді өлең немесе өшеді өлең», – деп ақынның өзі жырлағандай, осы сәттен кейін Мұқағалидың өзі де, ерекше есімі де, жасын жырлары да көнермей ілгері қарай көше беретініне тағы да көзім жетті.

Ақиық ақынның Фаризаға арнаған өлеңіндегі:

«Біздерді де жоқтайтын жан болса егер,

Шаң басқан архивтерден табылармыз», – деген жолдары ойыма орала берді…

Күз мезгілі болатын. Кеш түсіп қалыпты. Сәлден кейін ауа райы күрт өзгерді де күн бұлттанып, жаңбыр жауа бастады. Сонда мен: – «Мынау Мұқағалидың өзі мен өлең-жырларының  көрінісі ғой», – дедім де ой жетегімен алға қарай аяңдай бердім. Сонымен  қатар, Мұқағалидың табиғатпен, табиғаттың да Мұқағалимен үндес екенін аңғарғандай болдым.

Бұл күн өмірімдегі ұмытылмас сәттердің бірі болып көңіл күнделігіме жазылып қалды.

 Бақытжан Әліқұлов,

ақын-журналист  

 Мектептегі мерекелер. – 2024. – №1. – 6 б.

Кеңес әскерінің Ауғанстан жерінен шығарылғанына 35 жыл толуына орай, Абай атындағы орталық кітапханада «Отқа оранған он жыл» атты кездесу кеші өтті.

Іс-шараға Ауған соғысының ардагерлері Дүйсенәлі Қалабаев, Марат Әмірбеков, Жамбыл ауданы бойынша шекара басқармасы жеке құрамының бөлімше старшинасы, аға сержант Жаңабек Панабаев, бөлімше офицері, аға лейтенант Азамат Қадырғазиев, кітапхана меңгерушісі Камила Абсеметова және бөлімше сарбаздары қатысты.

Ауған жерінде оқ пен от арасында алысып, елге дін-аман оралып, бейбіт күнде еңбек еткен азаматтардың айтары мол. Кеш барысында ардагерлер өткен күнді еске алып, кітапхана оқырмандарымен тағылымды ой бөлісіп, қазіргі жастарға бейбіт өмірді сақтауға, арандатушылыққа бой алдырмауға, қашанда Отанды қорғауға дайын болуға шақырды.

№39 мектеп-гимназиясының 7 «А» сынып оқушылары Кәусар Еркінбекқызы, Дана Сыпатай Ауған соғысының ардагері Бақытбек Смағұлдың «Ауғанда болған ардагер», «Армысыңдар, ауғандық ардагерлер» атты жырларын оқыса, Ерасыл Жұмаділда сазгер Жарасқан Төлебайдың «Мен қазақпын» әнін, «Шұғыла» би тобы «Қазақ биін» билеп, «Шабыт» домбырашылар ансамблі Әбдімомын Желдібаевтың «Ерке сылқым» күйін орындап берді.

Кеш барысында кітапхана ұжымы атаулы күнге арнайы «Ауған соғысының ақиқаты» атты кітап көрмесін ұйымдастырды. Сондай-ақ, Ауған соғысының ардагері Аманкелді Жантасовтың «Жартасты жастанған жасақ» атты еңбегіне библиографиялық шолу жасалды.

Арайлы  Жақсылық

Aq jol. – 2024. – 15 ақпан

Биыл Кеңес әскерінің Ауған жерінен шығарылғанына – 35 жыл. Тарихқа XX ғасырдың ең ұзақ қантөгісі ретінде енген, 10 жылға созылған соғыстың жарасы әлі жазылған жоқ. Ол әрбір ардагердің мәңгілік жадында. Сондықтан елімізде жыл сайын осы соғыста қаза болған ардагерлерге тағзым етіп, еске алынады.

Осыған орай, айтулы күнді атап өту, Ауған соғысы ардагерлерімен кездесу арқылы тарихи оқиға туралы оқырмандарға мәліметтер беру мақсатында Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінде іс-шаралар өткізілуде.

Абай атындағы орталық кітапханасында Ауған соғысының ардагерлері Дүйсенәлі Қалабаев, Марат Амирбековтің қатысуымен «Отқа оранған он жыл» атты кездесу кеші, М.Әуезов атындағы кітапханасында Дүкенбай Ермеков, Сейтхан Қуантаевтың қатысуымен «Ауған ақиқаты» атты дөңгелек үстел, №4 кітапханасында Нұрғали Ертайбеков, Орынбасар Иманбердиевтің қатысуымен «Ауғанстан мәңгі есте» атты дөңгелек үстел, №6 кітапханасында Нұрбақыт Сембиевтің қатысуымен «Ауғанстан ардагерлеріне тағзым» атты кездесу кеші, «Өр рухтың мұрагерлері», «Ауғанның от жалыны» атты тарихи сағаттар, «Ауғанның асуында от кешкендер» атты тарихи коллаж ұйымдастырылды.

Іс-шараларда ауыр кезеңді көзбен көріп, басынан өткерген, елге аман-сау оралып, туған жерімен қауышқан ардагерлеріміз өткен күнді еске алып, тағылымды әңгімелерімен бөлісіп қана қоймай, болашақ жастардың тәлім-тәрбиесі жайлы да ойлар өрбітті.

Бүгінде ел ағасы болған азаматтардың, сол кездегі өрімдей өрендердің өлімнен қаймықпай, бастарын бәйгеге тігіп, он сегіз жасында өзге елдің мүддесі үшін соғысқа қатысып, Отан алдындағы борышын адал атқарғандары бүгінгі жастарға үлгі-өнеге болары сөзсіз.

Сұрапыл уақыттағы қайғылы шежіре жаңғырығы халықтың зердесінде бағасы артып, уақыт алға жылжыған сайын батырларымыздың жасаған ерліктерінің шоқтығы биіктей бермек.

   Ғалия Тұрлыбаева,

Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінің бөлім меңгерушісі

  Jambyl-Taraz. – 2024. – 14 ақпан

       Мәдениет – ұлт өмірінің айнасы, ғасырлар бойы үзілмей келе жатқан халықтың рухани келбеті, мейірімі мен парасат-пайымы. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың: «Мәдениет – елдің ең басты рухани байлығы, асыл мұрасы. Қай елдің мәдениеті мықты дамыса, сол елдің еңсесі де биік болады», – деген есті сөзі әлі де ел жадында. Бүгінде Еуразияның ең бай да бірегей мәдениетінің қатарына қазақ мәдениетінің де кіргені – біз үшін үлкен мақтаныш. Дана халқымыз «Өнер – ұлттың жаны» деп бекер түстемесе керек. Өркениетті ұлт алдымен тарихымен, өнерімен, әлемдік мәдениеттің алтын қорына қосқан үлесімен танылып, бағаланады.

Арғы ата-бабаларымыздан қалған асыл мұралар, Қазақ хандығының іргесі қаланғаннан бергі жиналған жауһар дүниелер әлем алдында абыройымызды биіктетіп келеді. Соларды насихаттап, көкке көтеріп жүрген мәдениет саласы қызметкерлерінің еңбегі орасан. Әрине, өнерді құрметтеп, мәдениетті өркендету – баршамыздың ортақ мақсатымыз. Бұл тұрғыда Тараз қаласы әкімдігі мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі тарапынан көңіл қуантарлық жұмыстар жүргізілуде.

Мәдениет жайлы сөз қозғағанда оны тілден бөліп қарастыра алмайтынымыз анық. Бұл екеуі бүгінде біртұтас ұғымға айналып кеткен. Себебі мәдениет пен тіл – ұлтымыздың тірегі, жаны, нышаны және халқымызды ұйыстыратын ұлы күш.

Бұл орайда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың халыққа арнаған Жолдауындағы: «Ата Заң бойынша Қазақстанда бір ғана мемлекеттік тіл бар. Бұл – қазақ тілі. Болашағын Отанымызбен байланыстыратын әрбір азамат қазақ тілін үйренуге ден қоюға тиіс. Бұл – отаншылдықтың басты белгісі», – деген сөзі мемлекеттік тілдің мәртебесін айқындай түсетіні сөзсіз. Мемлекеттік тілдің қолданыс аясын кеңейту арқылы ел бірлігін күшейту, тұрақтылықты қамтамасыз ету тұрғысынан бірқатар нақты іс-шаралар жүзеге асырылуда. Соның бірі – қазақ тілін ғылым тіліне айналдыру.

Тіл мерекесінің 5 қыркүйек болып белгіленуінің де өзіндік себебі бар. Бұл күн – қазақ халқының тағдыры, тілі үшін күрескен Алаш арысы, ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының туған күні. Өз дәуірінде «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы да – тіл. Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады», – деген Ахмет Байтұрсынұлының ұлағаты бүгінде ұлттың рухын көтерер орынды тәмсіл. Еліміздің татулығы мен бірлігін, ынтымақтастығы мен елдігін арттыратын, елдігімізді паш ететін, жас ұрпақты патриотизмге баулитын – осы тілдің құдіреті.

Мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру, латын графикасына негізделген жаңа әліпбиді насихаттау, көрнекі ақпарат пен жарнама тілін біріздендіру, ономастика саласында идеологиялық тұрғыдан ескірген атауларды тарихи, ұлттық танымға бағытталған дәстүрлі, жер-су атауларымен атау және тағы басқа да бағыттарда жұмыстар жүргізілуде.

Тараз қаласы әкімдігінің аппараты және бөлімдердің құжат айналымындағы қазақ тілінің жағдайы да үнемі бақылауда. Оған әр ай және тоқсан сайын мониторинг жүргізіледі. Айталық, өткен жылы шығыс құжаттарының мемлекеттік тілдегі үлес салмағы 100 пайызды құрады. Сондай-ақ былтыр мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асыру мақсатында – 25, қазақ тілінің латын негізді әліпбиіне көшу мақсатында – 46, ономастика саласы бойынша 113 іс-шара ұйымдастырылды. Сонымен қатар «Жаңа қазақ әліпбиі», «Мемлекеттік тіл – менің тілім», «Қазақ тілі – ғажап тіл» челлендждері жарияланды. Мәселен, «Қазақ тілі – ғажап тіл» челленджі аясында белгілі ақын-жазушылардың мемлекеттік тіл туралы өлеңдерін оқитын 33 бейнеролик орналастырылса, «Мемлекеттік тіл – менің тілім» челленджіне 51 адам қатысып, видеолары әлеуметтік желіге жүктелді.

Бұған қоса «Менімен қазақша сөйлес!» атты акциясы жарияланып, қала бойынша сауда орталықтары, шағын және орта бизнес субъектілеріне, банктер мен халыққа қызмет көрсету мекемелеріне түсіндіру жұмыстары жүргізіліп, әдістемелік көмектер көрсетілді. Сонымен қатар мемлекеттік тіліміздің мәртебесін көтеру мақсатында өткізілген облыстық, республикалық байқауларға Тараз қаласынан бірнеше үміткер қатысып, жүлделі орындарға ие болды.

Қазақстан дамуында өзге елдердің де назарын аудартып отырған маңызды реформалардың бірі, рухани кеңістікте үлкен өзгеріс күттіріп отырған мәселе – қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жұмыстары. Әліпбидің жаңа нұсқасы мақұлданған, бірақ бекітілген жоқ. Сондықтан бұл бағыттағы жұмыстар негізінен латын графикасындағы әліпбидің жетілдірілген жобасымен таныстыру, түсіндіру форматында жүргізіледі. Бүгінгі күнге дейін қала аумағында «Латын әліпбиі – болашақтың кілті», «Латын әліпбиіне көшу – заман талабы», «Тегімізді дұрыс жазайық» атты акциялар өтті. Ал жалпы былтыр 46 іс-шара ұйымдастырылып, оған 16 347 адам қамтылды.

Тіл саясатын жүзеге асырудағы баса назар аударар саланың бірі – ономастика. Республика көлемінде әкімшілік-аумақтық бірліктерге, елді мекендердің құрамдас бөліктеріне атау беру, оларды қайта атау, сондай-ақ олардың атауларының транскрипциясын нақтылау мен өзгерту жұмыстары ҚР Үкіметінің №138 қаулысының талаптарына сәйкес және ҚР Президенті Әкімшілігімен келісілген «Тарихи тұлғалар», «Тарихи жер-су атаулары» және «Дәстүрлі атаулар» тізімдерін басшылыққа ала отырып жүргізіледі. Осының негізінде 2022 жылы 114 көшеге жаңа атау берілсе, былтыр 10 көше жаңа атауға ие болды. Оның ішінде мағынасы ескірген көшелер – 1, бұрылыстар – 2, қайталанатын атаулар – 2, бұрылыстар – 3, атауы жоқ жаңа көше – 1, жаңа алқап – 1. Сонымен қатар 2023 жылдың 7 маусымында Тараз қаласындағы бірқатар мағынасы ескірген және атауы жоқ 22 көше бойынша тиісті жұмыстар жүргізіліп, республикалық ономастика комиссиясының қарауына жолданды. Оның ішінде мағынасы ескірген көшелер саны – 21, атауы жоқ жаңа көше – 1. Бұдан бөлек, Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының 2016 жылғы 20 шілдедегі №6-1 бұрыштамасына сәйкес аншлагтарды ауыстыру жұмыстары жүргізілуде. 2023 жылы жаңадан атау берілген және аншлагтары түсіп қалған, ескірген көшелердің аншлагтары ауыстырылды.

Бүгінгі күні Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің (2023 жылғы 22 тамыздағы №18-07-10/1998-И хаты) «Тарихи тұлғалар», «Жер-су атаулары» және «Дәстүрлі атаулар» тізімдерін қайта пысықтауға байланысты атау беру және қайта атау процедураларын уақытша кейінге қалдыру туралы хатына сәйкес, Тараз қаласындағы жаңадан құрылатын екі ауданға атау беру жұмыстары уақытша тоқтатылған.

Көрнекі ақпарат пен жарнама – тіл саласындағы ең бір өткір мәселе. Тіл – ұлттың тірегі, ең асыл құндылығы. Демек тілге қамқорлық ұлтқа қамқор болумен тең. Елімізде сонау 1997 жылы жарық көрген Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңының 21-бабына оң өзгерістер енгізілді. 2022 жылдың 22 қаңтарында күшіне енген өзгерістердегі ең бастысы бұған дейін заң деректемелер мен көрнекi ақпараттардың мемлекеттік тілмен қатар орыс тілінде болуын міндеттесе, ендігі жерде мемлекеттік тілде міндетті түрде жазылуы, ал қажет болған жағдайда орыс және (немесе) басқа тілдерде орналастыру қарастырылды. Атап айтатын болсақ, кәсіпкерлік субъектілеріне деректемелер мен көрнекі ақпараттарын тек мемлекеттік тілде, ал қажет болған жағдайда орыс және (немесе) басқа тілдерде орналастыруға таңдау құқығы берілген.

Жарнама сауатты болуға тиіс. Алайда сауаттылық емле мен пунктуация ережелеріне ғана мән беріп қана қоймай, мазмұнға да көңіл аудару керек. Сондықтан сауаттылық мәселесімен қатар, жарнама мәтінінің ішкі мазмұнына да мән беріп, әсіресе ұлттық танымның тілдік көріністерін кеңінен көрсек, игі болар еді. Алайда қала аумағында естіген құлаққа түрпідей тиетін, грамматикалық, стилистикалық қателері бар жарнамалар мен көрнекі ақпараттар әлі де кездеседі. Мысалы, көшелерде, сауда орындарындағы, қоғамдық тамақтану орындарындағы тек орыс тілінде рәсімделген немесе сөзбе-сөз, мағынасыз аударылған көрнекі ақпараттар, баға көрсеткіштер, хабарландыру және басқа да жарнамалар тұрғындардың наразылығын туындатады. Алайда қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі нысан иелері мен жарнама агенттіктерінің қызметкерлеріне тек қана әдістемелік көмек көрсету, семинар, «дөңгелек үстел» мен әртүрлі бағыттағы іс-шаралар өткізумен және жеке тұлға құзырлы органдарға шағымданған жағдайда Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 75-бабының 3-тармағына сәйкес тек қана ескерту берумен шектеледі.

Көрнекіліктерді безендіру мақсатында «Қала келбеті-2023» зерделеу жұмысы, «Көрнекі ақпарат пен сыртқы жарнамаға сауаттылық», «Сыртқы көрнекі ақпарат құралдары және сыртқы жарнамалардың тіл сауаттылығын зерделеу», «Таза қалаға – таза жарнама» айлықтар тұрақты түрде өткізілген. Жалпы былтыр 3 семинар-кеңес, 15 кездесу, 3 айлық, 92 зерделеу жұмыстары жүргізілді. Айлық, зерделеу барысында 10 800-ден астам нысан зерделеніп, оның ішінде талапқа сай емес 158 көрнекі ақпарат, 1 067 талапқа сай көрнекі ақпарат анықталды.

Біздің тарапымыздан жеке бизнес өкілдерімен үнемі етене жұмыс істеу барысында шағын және орта бизнес өкілдеріне, жарнама агенттіктеріне сыртқы көрнекі ақпараттың (жарнама) сауатты жазылуына, орналасуына тағы басқа да мәселелер бойынша тегін консультациялық көмек көрсету үшін «Call-center» құрылып, жауапты маман бекітілген.

«Жедел желі» («Call-center») қызметі арқылы 509 кәсіпкерге жарнаманы дұрыс ресімдеуге көмек көрсетілді.

Тіл нормаларына сәйкес келетін көрнекі ақпараттар үлесі зерделеу жұмыстарының нәтижесінде 2022 жылы 74 пайызды құраса, 2023 жылы 84 пайызға жетті.

Кейбір азаматтардың кітап оқымауы, газет-журналға жазылмауы мүмкін. Бірақ барлығы көшедегі жарнаманы міндетті түрде көреді, оқиды. Көрнекі дүние адамның есінде міндетті түрде қалады. Сондықтан жарнама мәтінінің сауатты болуы өте маңызды екенін айта отырып, жарнама берушілерден көрнекі құралдарындағы мәтінде сауатты, қате кеткен жағдайда түзетуге дайын болып, бірлесе жұмыс істеуді жолға қойып отырмыз.

Көрнекі ақпарат мәтіндеріндегі әдеби нормалардың бұзылуын жою жөніндегі шаралар ретінде ақпарат мәтіндерін әзірлеушілерге әдістемелік және консультациялық көмек жыл сайын артып, күшейтілуде.

Бүгінгі күні қала көшелеріндегі нысандарда орналасқан жарнамалардың мәтіндеріндегі қателіктердің алдын алу мақсатында қалалық сәулет және қала құрылысы бөлімімен бірлесіп, жеке кәсіпкерлер жарнаманы орналастыруға рұқсат алуда мәтіндерін мәдениет және тілдерді дамыту бөлімімен келісуде. Өткен жыл бойы жүргізілген айлық, зерделеу жұмыстары барысында анықталған кемшіліктер бойынша жұмыстар жүргізіліп, бірқатары түзетілді.

«Бір тіл білсең – бір адамсың, екі тіл білсең – екі адамсың» деп Абай атамыз айтқандай, тілді білген ешқашан артықшылық етпейді. Күннен күнге мемлекеттік тілдің мәртебесі жоғарылап, қолданыс аясы кеңейіп келеді. Бүгінде қазақ тілі татулығымыздың тірегіне айналғаны рас. Сондықтан әрбір азамат мәңгілік еліміздің сарқылмас байлы-ғы – қазақ тілін көзінің қарашығындай сақтап, құрметін арттырса, ұлтымыздың болашағы жарқын болады.

Мәдениет тек ән айтып, би билеумен ғана шектелмейді. Оның дамуына кітапхана қызметінің де қосып отырған үлесі зор. Қазіргі жаһандық өзгерістер кітапханалар алдына жаңа бағыттар мен жұмысты ұйымдастырудың тың әдіс-тәсілдерін талап етеді.

       Кітапхана ісін дамыту, қоғаммен байланыс жасау, сонымен қатар оқуды насихаттау және бос уақытты тиімді өткізу мақсатында 2023 жылы Абай атындағы орталық кітапханасында ұйымдастырылған кітапхана түнінде «Кітап – асыл қазына» атты кең көлемде қойылған кітап көрмесі оқырмандар назарына ұсынылып, насихатталды.

Тағылымды шарада келушілер тарихи танымын кеңейтіп, жаңа туындылармен танысып, кітапхана оқырмандары Мысырда мәмлүктер мемлекетінің негізін қалаған Дешті Қыпшақ даласының атақты перзенті Сұлтан Бейбарыстың, ұлы кемеңгер ақын Абай Құнанбаевтың, қазақ әдебиетінің классигі, ақын Мағжан Жұмабаевтың бейнесін сомдап, ғұламалардың өлеңдерін оқудан бастау алып, «Әдеби қонақжай» алаңында зиялы қауым өкілдерімен қатар, еліміздің руханиятын дамытуға сүбелі үлес қосып келе жатқан жазушы, драматург, публицист, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері Елен Әлімжанмен сұхбат өткізіліп, оқырмандар қойылған сауалдарына тұшымды жауап алды. Кітапхана қызметкерлері жазушының «Тақталас» атты кітабынан «Қызыр баба немесе Ұлыс күн хикаясы» атты екі бөлімді аңызға құрылған хикаясынан үзінді көрсетті. Кітапхана түнінде оқырмандарды кітап оқуға тартуда «Әдеби-библио бар», «Ойын академиясы», «Шар-шоу», «Әжемнің ертегісі» алаңдарында ерекше форматта өткізілген, оқырманға рухани білім мен демалыс сыйлаған тағылымды шара болды.

Қала күні мерекесі қарсаңында қоғамдық көліктерде жолаушылар арасында «Әдеби куиз» ұйымдастырылды. Бір аптаға созылған шара барысында «Тараз тарихының шежірелі деректері» атты тақырыппен қала тұрғындары мен қонақтарына шаһардың тарихы мен мәдениеті туралы ақпараттарды және жергілікті ақын-жазушылардың өлеңдері аудиожазба арқылы қоғамдық көлік жолаушыларына тыңдатылып, Тараз тарихы туралы сұрақ-жауаптар жүргізіліп, дәріптелді.

Еліміздегі рухани жаңалықтарды назардан тыс қалдырмай, түрлі іс-шаралар да ұйымдастырылды. Кітапхана қорындағы кітаптарды қала тұрғындары ғана емес, бүкіл өңір жұртшылығына насихаттау мақсатында 2021-2022 жылдары «Ұлы даланың дара тұлғалары» жобасы аясында жас аналарға және жасөспірім қыздарға ұлы тұлғалардың даналығын дәріптеу мақсатында жергілікті «Jambyl» телеарнасынан «Ұлағат» айдары ашылып, әр санында басылымдар көгілдір экранның арғы жағында отырған оқырмандар назарына ұсынылса, 2023 жылы оқырман қауымды рухани құндылық кітап оқуға тарту, қызығушылығын арттыру мақсатында кітапхана қорына келіп түскен түрлі сала бойынша жаңа әдебиеттермен таныстыру, насихаттау мақсатында «Жаңа кітаптар- ға – жарқын жол» жобасы аясында «Jambyl» телеарнасынан жаңа кітаптар көрермен назарына ұсынылды. Аталмыш жоба 2023-2024 жылдары жүзеге асады. Шәкәрім Құдайбердіұлының 165 жылдығына орай Астанада Ұлттық академиялық кітапхананың ұйымдастырумен өткізілген республикалық «Шәкәрім оқуларында» бас жүлдені оқырманымыз Айғаным Қайрат иеленді.

Бүгінгі таңда адамзаттың алдында тұрған басты мақсаттардың бірі – білімді ұрпақ тәрбиелеу. Осы мақсатта есімі көпшілікке жақсы таныс жергілікті қаламгер, балалар жазушысы Пернебай Дүйсенбиннің 80 жасқа толу мерейтойына орай шығармашылы-ғымен оқырмандарды кеңінен таныстыру мақсатында «Кеудесі қазына, қаламы жүйрік тұлға» атты кездесу кеші өтті. Жазушы оқырмандармен өзінің шығармашылығы жайында сырлы әңгімелерімен бөлісіп, оқырмандар тарапынан қойылған сауалдарға тұщымды жауабын берді. Іс-шараға жергілікті қаламгерлер – жазушы, драматург, публицист, «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты Елен Әлімжан, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, ақын, журналист Баймаханбет Ахмет, жазушы, журналист Көсемәлі Сәттібайұлы, облыстық «Aq jol» газетінің бас редакторы Хамит Есаман, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, ақын Есет Досалы қатысып, қаламгерге жылы лебіздерін білдірді.

       Сонымен қатар қалалық №4 кітапханада «Бір өңір – бір кітап» облыстық акциясы аясында жазушы, журналист Көсемәлі Сәттібайұлымен кітапхана оқырмандарын жүздестіру мақсатында «Көркемсөз көсемі» атты кездесу кеші ұйымдастырылды. Оқырмандарға жазушының өмірі мен шығармашылығы таныстырылып, «Қаламгер қазынасы» атты кітап көрмесі ұсынылып, библиографиялық шолу жасалынды. Кітапхана қызметкерлері елімізге белгілі ақындар – Күләш Ахметованың «Қалам мен ғалам», Шырын Мамасерікованың «Көсемәлі» атты жазушыға арналған өлеңдерін мәнерлеп оқыды. Кітапхана оқырмандары жазушының «Тәтті ертегі» кітабынан «Супер компьютер ауылға аттанатын болды» атты хикаятынан көрініс көрсетті. Іс-шараға Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, ақын Үміт Битенова, айтыскер ақын Ербол Қамбатыров, Жамбыл ауданы Шоқай ауылының мәдениет пен өнерге жаны жақын тұрғыны Сембек Пірімқұлов, Шу ауданының Құрметті азаматы, ақын, бірнеше жыр жинақтарының авторы Сәт Мәлібек, Жамбыл ауданы Еңбек ауылының тұрғыны, талантты жас ақын, бірнеше жыр жинақтарының авторы Қуаныш Ауғанбай, «ARAI» газетінің фототілшісі Алтынбек Қартабай қатысып, қазақ әдебиеті мен мәдениетінің марқасқаларының дуалы аузына, уәлі сөзіне ілінген, өмірі қара сөзбен өріліп, шығармалары тәрбиеге төгіліп тұратын әдебиет айдынында өзіндік жолы бар қаламгердің шығармашылығы туралы жылы лебіздерін білдірді. Өз кезегінде Көсемәлі Сәттібайұлы жастарды бірлікке, туған өлкеге деген махаббатты оятуға, шығармашылыққа бейімдеуге, тәрбиелеуге арналған шығармалары–ның жазылу тарихы жайлы кеңінен әңгімелеп, өнер жолындағы жетістіктерімен, болашақтағы жоспарлары туралы айтып, оқырмандардың сауалдарына жауап берді.

Тараз қаласы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі мемлекеттік мерекелер мен атаулы күндерді де назардан тыс қалдырған емес. Былтыр осы мақсатта бірнеше ауқымды іс-шаралар өтті. Атап айтсақ, 70-80 жылдардағы әуені мен мәтіні үйлескен ретро әндер, жастық жалыны мен жігерінен хабар беріп, бүгінгі күнге дейін үзілмей жеткен әуендерді Тараз жұртшылығына жеткізу мақсатында тамыз айында Қ.Рысқұлбеков саябағында «Біз сағынған әндер» атты ретро концерті ұйымдастырылды. Тараз аспанында әуелеген ретро ән кешінде 70-80 жылдардағы әндер шырқалып, көрермендерге ерекше әсер сыйлады. Аталмыш шара Қ.Рысқұлбеков саябағында ғана емес, қаламыздан шалғай орналасқан алқаптарда тұратын тұрғындарды да ұмыт қалдырмай, қыркүйек айында «Қант зауыты» мен «Құмшағал» алқаптарында жалғасын тапты. 2023 жылдың ауқымды шаралардың тағы бірегейі – 2000 жылдық тарихы бар шаһарымыздың төл мерекесі – Қала күні. Ұлы даланың ұлағатты мәдениеті мен өнері бастау алатын қаламыздың «Сүйікті қалам – Тараз» атты мерекелік шарасы, қыркүйек айының 31-і күні «Көне Тараз» этномәдени-тарихи кешеніндегі орталық сахнада эстрада жұлдыздарының қатысуымен ерекше форматта аталып өтті. Аталмыш шарада жергілікті өнерпаздар мен көпшілікке танымал эстрада жұлдыздары өнер көрсетіп, шаһар жұртшылығына мерекелік көңіл-күй сыйлады. Бұл шараларды биыл да жалғастыру жоспарлануда.

Түйіндей айтқанда, Тараз қаласы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі алдағы уақытта да шаһар мәдениетін дамыту жолында жүйелі жұмыс атқарып, жаңа белестерге көтеріледі.

Бақыт ТОҚСАНБАЕВА,

Тараз қаласы әкімдігі мәдениет және тілдерді дамыту
бөлімінің басшысы

Jambyl-Taraz. – 2024. – 17 қаңтар (№5). – 4 б.

         Тараз қалалық Абай атындағы орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің директоры Ұлбосын Сәулебаева қоғамның дамуына еңбегімен үлес қосып келеді. Ұлбосын Сәулебаеваның ең жақсы  қасиеті көпшілікпен жақсы сөйлесе алатыны, қай адамды болса да құрметтеп, бағалай білетіні. Бұл талайдың бойынан табыла  бермейтін асыл құндылық.

Осындай ізгі қасиетінің арқасында оны шаһардағы үлкен-кіші, руханият саласының алдыңғы толқыннан бастап жастарға дейін тегіс құрметтейді. Ұлбосын аталған кітапханада Астана мен Алматыда тұратын елімізге белгілі тұлғалармен қатар, жергілікті ақын-жазушылардың да кездесулерін жиі ұйымдастырып жүр. Олардың барлығы да біз әңгімелеп отырған кітапхана директорының ұйымдастыру қабілетін жоғары бағалайды. Атап айтқанда, жазушы, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты, Сарысу ауданының Құрметті азаматы Пернебай Дүйсенбин: «Ұлбосынның кісімен сөйлесе білуінде ерекшелік бар. Өз жұмысына аса жауапкершілік танытқаны да ұнады. Руханияттан, әдебиет пен мәдениеттен, саясаттан хабары бар екені байқалады. Менің 80 жылдық мерейтойыма да белсене атсалысты. Ерекшелігі мол білікті басшы», деп бағалады.

Ұлбосын Сәулебаеваның өңірдің гендерлік саясатына қосып жүрген үлесі қомақты. Қай кезде де іскерлігімен көрініп жүрген маман. Өмірден түйгені мол сондай кісілерді де кездесуге шақырып, оқырмандарымен жүздестіруден жалыққан емес. Ондай кездесулерді аса жоғары деңгейде өткізіп, ұйымдастырып жүр. Ұлбосын еңбегіне қарай түрлі марапаттармен, Құрмет грамоталармен марапатталған. Бұл марапаттар оның жемісті жұмысына, қаланың рухани өмірінде жасап жатқан тынымсыз еңбегіне берілген әділ баға.

Ал, өзі де Тараз қаласының қоғамдық өміріне белсене араласады. Қала деңгейіндегі мәдени жиындарда, отбасылық құндылықтар мен гендерлік саясат мәселелеріне қатысты жиындарда өз ойын ашық айтып, жақсы ойларын ортаға салып келеді. Бұл кісіден жас буын, сіңілілері тағылым алып жүр десек, артық айта қоймаспыз.

– Менің мақсатым – жақсы адамдарға қызмет ету. Оның ішінде руханият пен мәдениеттің, әдебиеттің, саясаттың, мемлекеттік қызметтің майталмандарынан бастап қарапайым еңбек адамдарына дейін бар. Кітапханада өтетін кездесу кештерінде де осы жағына ерекше мән береміз. Елімізге белгілі тұлғалар біздің Тараз қаласында да аз емес. Сол кісілермен кездесу өткізіп, көңілдеріне қуаныш сыйлап жүргенімізге қуаныштымыз, – дейді ол.

Есет Досалы

Aq jol. – 2024. – 16 қаңтар (№6). – 4 б.