Қаһарман барлаушы

Архив деректеріне жүгінсек, Ошақбай Ілебайұлы Апбасов 1942 жылдың қаңтарында 19 жасында Жамбыл облысының Жамбыл аудандық әскери комиссариаттан соғысқа шақырылған. Майданда түрлі әскери амалдарды меңгеріп, қысылтаяң кезде қырағылық танытқан сержанттың жауды қапыда қалдырып, әбжілдік танытқан кезі аз емес. Алдымен, 1944 жылдың маусымында жауға қарсы шайқаста көрсеткен жанқиярлық қайсарлығы үшін «Ерлігі үшін» медалімен марапатталады (№30674078 жазба). Бұл медальға ұсынылған марапаттау қағазында 1-дивизионның 2-батареясxadы есептобының командирі, гвардия сержанты Ошақбай Апбасовтың 1944 жылдың 27 маусымында жасаған алғашқы ерлігі жайында баяндалады. Дәл осы күні сағат

11-де Бешенковичи ауданынан ілгері жылжып бара жатқан кеңестік әскерлерінің колоннасына бір топ неміс солдаты Верховье селосында шабуыл жасайды.

xa0Ал, 1944xa0жылдыңxa023xa0мауxadсымындағыxa0гвардияxa0сержантыxa0О.Апбасовxa0бергенxa0нақтыxa0дерекxadтердіңxa0арқасында,xa0Шумиxadлиxadноxa0аудаxadнындаxa0жауxadдыңxa0екіxa0батареясыxa0табандаxa0жойылxadған.xa0Міне, осылайша қазақ сарбазының ұрыс даласында көрсеткен табандылығы мен қырағылығын, жаудан сесxadкенбес қайсарлығын, ақылxadдыxadлығы мен білгірлігін жоғары бағаxadлаxadған 1-дивизионға қарасты 2-батарея командирі, гвардия капитаны Угрюмов мемлекеттік награxadдаға лайық деп тапқан. Бұл әскери құрыxadлымның Белоруссия жерін азат ету майданына белсене қатысқанын архивтік деректер айғақтайды.

Қазақ жерінен аттанған майxadданxadгерxadлердің қай-қайсысы да елден жырақ, қан майxadданның қақ ортасында жүріп, сол кезxadдегі ортақ Отанын басқыншылардан азат ету жолында бар қабілетін, білімін жұмxadсап, жау қолында қалған қалалар мен ауылxadдарды босатып алуда кескілескен ұрысxadты бастан кешіп, ерліктің үлгісін көрxadсетxadкені ақиқат. Олардың алдыңғы сапынxadда гвардия сержанты Ошақбай Апбасовxadтың болғанына тарихи деректер куә.

Тағы бір архивтік мағлұматқа көз жіберелік. Бөлімшенің 1944 жылдың 23 қыркүйегіндегі №68 бұйрығында (архив ЦАМО, қор 33, хаттама 690155, сақтау бірлігі 6243, жазба №35454998) гварxadдия сержанты Ошақбай Ілебайұлы Апбасовтың «Қызыл Жұлдыз» орденіне ұсынылғаны жөнінде толық мәлімет келтірілген. Мараxadпаттау қағазында баянxadдалxadғанxadдай, Витебск бригадасы 1/37 гвардиялық армиясы зеңбіxadрек артиллерия басқармасы бақыxadлауxadшылар взводының аға барлауxadшысы О.Апбасов 1944 жылxadдың 13 қыркүйегінде жау әскерінің күшxadxadті қарxadсылығына қарамастан, өз өміxadріне қауіп-қатер төніп тұрxadса да, қаһарxadманxadxadдықxadпен жау шебіне бақылау жүрxadгізxadген. Қазақ барxadлауxadшысының себелеxadген оқxadтың астында қалып, батыл әрі жеxadдел іс-әрекетінің нәтижесінде жауxadxadдың 2/105 мм батареясы мен 3/75 мм батаxadxadреяxadсының орxadны анықталып, Балдон аудаxadнынxadда дұшпанның жаяу әскерінің танкxadке шоғырланып жатқаны туралы мәліxadxadметі дер кезінде қолxadбасxadшылыққа жетxadкіxadзіxadледі. Соның нәтижесінде кеңес артилxadлерисxadтері жаудың 2 батареясының тас-талқанын шығарады. Сондай-ақ, неміс басқыншыларының жаяу әскер батальоны жауындай себелеген зеңбірек оғынан тоз-тозы шығып, жан-жаққа бытырай қаxadшаxadды. Сөйтіп, фашистердің бір машинасы табанда істен шыxadғаxadды. Аға барлаушы Ошақбай Ілебайұлы осы ерлігі үшін 1-барлауxadшылар дивизионының бастығы, гвардия аға лейтенанты Тюхов пен бригада командирі, гвардия майоры Кулиштің ұсынуымен жоғары марапатқа – «Қызыл Жұлдыз» орденіне ие болады. Бұл майxadдангердің ұрыс даласында елін қорғау жолында көрсеткен жанxadқиярлық ерлігіне көрсетілген үлкен құрмет екені сөзсіз.

Әрине, оқ пен оттың астында, толарxadсақтан саз кешіп, ел мен жердің азатxadтығы үшін күші басым, айлалы жауxadмен алысқан жауынгерлердің бәрі де қолыxadнан келгенше аянып қалмағаны белxadгілі. Қай майдангер де жеңіске жету үшін кескілескен майдан шебінде бірінші болып басxadқынxadшыларға тап беріп, жусатып салуға ұмтылатынын әр арxadдаxadгердің әңгімесінен естіп, ұғып жүрген жоқпыз ба?! Сол себепxadті кейіпкеріміз Ошақбай Ілебайxadұлының біз сөз еткен істері де басқа майдангер серіктестерімен бірге жүзеге асырылған сәтті опеxadраxadциялардың бірі екендігінде еш күмәніміз жоқ.

1945 жылдың сәуірінде неміс басқынxadшылары жеңіліске ұшыxadрап, Кеңес Одағының аумаxadxadғыxadнан өз жерлеріне қарай тықxadсырыxadлып, кеңестік армияxadсыxadның жеxadңісxadке қол жеткізе басxadтаған кезі еді. Бұл уақытта кіші лейтенант әскери шенін алған Ошақбай Апбасовтың тағы бір ерлігі үшін 1945 жылдың 9 сәуірінxadде дивизион командирі, гвардия майоры Малышевтің ұсынуымен, оған II дәреxadжелі «Отан соғысы» ордені беріледі. Гварxadдия кіші лейтенанты О.Апбасов бұл жолы қандай ерлік жасады дейсіз ғой?! Енді соған тоқталайық. Бұл кезде Кеңес әскерлерінен күн-түн санап, сағат санап, сәт санап үлкен шығынмен, зор күшxadпен ығысқан неміс басқыншылары әрxadбір сүйем, әрбір орам үшін жанталаса тойxadтарыс беруге тырысқаны тарихтан аян. Әсіресе, Кенгисберг қаласы үшін қанxadды шайқас жүріп жатқан болатын. Ошақxadбай Апбасовтың осынау шайқаста көрсеткен ержүрек іс-қимылы жөнінде марапаттау қағазында гвардия майоры Малышев былай деп нақты әрі сүйсіне жазады: «Кенигсберг қаласы үшін болған шайқаста өзін ержүрек офицер ретінде көрсетті. Жаяу әскер қатарында жүріп, жаудың батареяларын, ДОТ, ДЗОТ орнын анықтауды ұйымдастырды, осылайша 4 артиллерия батареясын, ДОТ, 6 ДЗОТ-тын байқаған. Бір өзі 2 артиллерия батареясын, 3 миномет батареясын және 4 ДЗОТ-ты тапты. Батареяның оқ ату нысанасына түзетулер жасау арxadқылы жаудың артиллериялық батареясының көзі жойылxadды, 2 ДЗОТ-ы мен жаяу әскер взводына дейін талқандалды». Міне, нағыз ерлік деген осы болар, сірә!..

Осылайша, Ошақбай Ілеxadбайxadұлыxadның жаудың берік бекіxadнісін дөп басып, анық танып, артиллериялық, минометтік батареяларының орналасуы жөнінде аса құнды деректерді алуы арқасында, олардың көзі жойылып, әскерлерімізге жеңіспен алға жылжуына мүмкіндік туған. Архивтерде қатталып, осы күнге дейін құнды құжат ретінде сақxadталып келген фактілер бізге батыл барлаушы, қайсар майдангер, қаһарман қазақ офицері жайында осылайша сыр шертеді.

Ошақбай Ілебайұлы елге оралысыxadмен, еңбекке бел шеше араласып, парxadтия ұйымдарында бірқатар жауапты қызxadметтер атқарды. Атап айтқанда, Жамxadбыл облыстық партия комитетінің партия бөлімінде нұсқаушы, кәсіподақтар және комсомол органдарында жауапты жұxadмыстар атқарады. Өз ісіне мығым, ортасына сыйлы еңбек ардагері партия қызметінде де үлкен абыройға бөленгені анық.

Жамбыл облысы Жамбыл ауданынxadдағы сол кездегі Сталин атындағы кеңxadшарxadда партия бюроxadсының хатшысы, Жамбыл атындағы кеңшардың, Жуалы ауданының Ленин атындағы кеңxadxadxadшардың төрағасы болып абыройлы қызxadметтер атқарған. Бейбіт күнде де бір тыным таппаған еңбек ардагері, партия қызxadметxadкері Ошақбай Апбасовтың бар қажыр-қайраты, қабілет-қарымы, білімі мен тәжірибесі туған елін көркейтуге, экономикасын еселеуге, өзіxadне жүктелген қыруар тапxadсырмаларды белxadсенxadділікпен атқаруға жұмсалғаны шүбәсіз.

xa0Нұрлан ҚАЛҚА,

Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі,

Баубекxa0Бұлқышевxa0атындағыxa0сыйлықтыңxa0лауреаты

xa0Жамбылxa0облысы

Егемен Қазақстан. – 2016. -10 мамыр. – 4 б.

xa0
xa0