Қаһарман барлаушы

Қаһарман барлаушы

Архив деректеріне жүгінсек, Ошақбай Ілебайұлы Апбасов 1942 жылдың қаңтарында 19 жасында Жамбыл облысының Жамбыл аудандық әскери комиссариаттан соғысқа шақырылған. Майданда түрлі әскери амалдарды меңгеріп, қысылтаяң кезде қырағылық танытқан сержанттың жауды қапыда қалдырып, әбжілдік танытқан кезі аз емес. Алдымен, 1944 жылдың маусымында жауға қарсы шайқаста көрсеткен жанқиярлық қайсарлығы үшін «Ерлігі үшін» медалімен марапатталады (№30674078 жазба). Бұл медальға ұсынылған марапаттау қағазында 1-дивизионның 2-батареяс­ы есептобының командирі, гвардия сержанты Ошақбай Апбасовтың 1944 жылдың 27 маусымында жасаған алғашқы ерлігі жайында баяндалады. Дәл осы күні сағат

11-де Бешенковичи ауданынан ілгері жылжып бара жатқан кеңестік әскерлерінің колоннасына бір топ неміс солдаты Верховье селосында шабуыл жасайды.

 Ал, 1944 жылдың 23 мау­сымындағы гвардия сержанты О.Апбасов берген нақты дерек­тердің арқасында, Шуми­ли­но ауда­нында жау­дың екі батареясы табанда жойыл­ған. Міне, осылайша қазақ сарбазының ұрыс даласында көрсеткен табандылығы мен қырағылығын, жаудан сес­кенбес қайсарлығын, ақыл­ды­лығы мен білгірлігін жоғары баға­ла­ған 1-дивизионға қарасты 2-батарея командирі, гвардия капитаны Угрюмов мемлекеттік награ­даға лайық деп тапқан. Бұл әскери құры­лымның Белоруссия жерін азат ету майданына белсене қатысқанын архивтік деректер айғақтайды.

Қазақ жерінен аттанған май­дан­гер­лердің қай-қайсысы да елден жырақ, қан май­данның қақ ортасында жүріп, сол кез­дегі ортақ Отанын басқыншылардан азат ету жолында бар қабілетін, білімін жұм­сап, жау қолында қалған қалалар мен ауыл­дарды босатып алуда кескілескен ұрыс­ты бастан кешіп, ерліктің үлгісін көр­сет­кені ақиқат. Олардың алдыңғы сапын­да гвардия сержанты Ошақбай Апбасов­тың болғанына тарихи деректер куә.

Тағы бір архивтік мағлұматқа көз жіберелік. Бөлімшенің 1944 жылдың 23 қыркүйегіндегі №68 бұйрығында (архив ЦАМО, қор 33, хаттама 690155, сақтау бірлігі 6243, жазба №35454998) гвар­дия сержанты Ошақбай Ілебайұлы Апбасовтың «Қызыл Жұлдыз» орденіне ұсынылғаны жөнінде толық мәлімет келтірілген. Мара­паттау қағазында баян­дал­ған­дай, Витебск бригадасы 1/37 гвардиялық армиясы зеңбі­рек артиллерия басқармасы бақы­лау­шылар взводының аға барлау­шысы О.Апбасов 1944 жыл­дың 13 қыркүйегінде жау әскерінің күш­­ті қар­сылығына қарамастан, өз өмі­ріне қауіп-қатер төніп тұр­са да, қаһар­ман­­дық­пен жау шебіне бақылау жүр­гіз­ген. Қазақ бар­лау­шысының себеле­ген оқ­тың астында қалып, батыл әрі же­дел іс-әрекетінің нәтижесінде жау­­дың 2/105 мм батареясы мен 3/75 мм бата­­рея­сының ор­ны анықталып, Балдон ауда­нын­да дұшпанның жаяу әскерінің танк­ке шоғырланып жатқаны туралы мәлі­­меті дер кезінде қол­бас­шылыққа жет­кі­зі­леді. Соның нәтижесінде кеңес артил­лерис­тері жаудың 2 батареясының тас-талқанын шығарады. Сондай-ақ, неміс басқыншыларының жаяу әскер батальоны жауындай себелеген зеңбірек оғынан тоз-тозы шығып, жан-жаққа бытырай қа­ша­ды. Сөйтіп, фашистердің бір машинасы табанда істен шы­ға­ды. Аға барлаушы Ошақбай Ілебайұлы осы ерлігі үшін 1-барлау­шылар дивизионының бастығы, гвардия аға лейтенанты Тюхов пен бригада командирі, гвардия майоры Кулиштің ұсынуымен жоғары марапатқа – «Қызыл Жұлдыз» орденіне ие болады. Бұл май­дангердің ұрыс даласында елін қорғау жолында көрсеткен жан­қиярлық ерлігіне көрсетілген үлкен құрмет екені сөзсіз.

Әрине, оқ пен оттың астында, толар­сақтан саз кешіп, ел мен жердің азат­тығы үшін күші басым, айлалы жау­мен алысқан жауынгерлердің бәрі де қолы­нан келгенше аянып қалмағаны бел­гілі. Қай майдангер де жеңіске жету үшін кескілескен майдан шебінде бірінші болып бас­қын­шыларға тап беріп, жусатып салуға ұмтылатынын әр ар­да­гердің әңгімесінен естіп, ұғып жүрген жоқпыз ба?! Сол себеп­ті кейіпкеріміз Ошақбай Ілебай­ұлының біз сөз еткен істері де басқа майдангер серіктестерімен бірге жүзеге асырылған сәтті опе­ра­циялардың бірі екендігінде еш күмәніміз жоқ.

1945 жылдың сәуірінде неміс басқын­шылары жеңіліске ұшы­рап, Кеңес Одағының аума­­ғы­нан өз жерлеріне қарай тық­сыры­лып, кеңестік армия­сы­ның же­ңіс­ке қол жеткізе бас­таған кезі еді. Бұл уақытта кіші лейтенант әскери шенін алған Ошақбай Апбасовтың тағы бір ерлігі үшін 1945 жылдың 9 сәуірін­де дивизион командирі, гвардия майоры Малышевтің ұсынуымен, оған II дәре­желі «Отан соғысы» ордені беріледі. Гвар­дия кіші лейтенанты О.Апбасов бұл жолы қандай ерлік жасады дейсіз ғой?! Енді соған тоқталайық. Бұл кезде Кеңес әскерлерінен күн-түн санап, сағат санап, сәт санап үлкен шығынмен, зор күш­пен ығысқан неміс басқыншылары әр­бір сүйем, әрбір орам үшін жанталаса той­тарыс беруге тырысқаны тарихтан аян. Әсіресе, Кенгисберг қаласы үшін қан­ды шайқас жүріп жатқан болатын. Ошақ­бай Апбасовтың осынау шайқаста көрсеткен ержүрек іс-қимылы жөнінде марапаттау қағазында гвардия майоры Малышев былай деп нақты әрі сүйсіне жазады: «Кенигсберг қаласы үшін болған шайқаста өзін ержүрек офицер ретінде көрсетті. Жаяу әскер қатарында жүріп, жаудың батареяларын, ДОТ, ДЗОТ орнын анықтауды ұйымдастырды, осылайша 4 артиллерия батареясын, ДОТ, 6 ДЗОТ-тын байқаған. Бір өзі 2 артиллерия батареясын, 3 миномет батареясын және 4 ДЗОТ-ты тапты. Батареяның оқ ату нысанасына түзетулер жасау ар­қылы жаудың артиллериялық батареясының көзі жойыл­ды, 2 ДЗОТ-ы мен жаяу әскер взводына дейін талқандалды». Міне, нағыз ерлік деген осы болар, сірә!..

Осылайша, Ошақбай Іле­бай­ұлы­ның жаудың берік бекі­нісін дөп басып, анық танып, артиллериялық, минометтік батареяларының орналасуы жөнінде аса құнды деректерді алуы арқасында, олардың көзі жойылып, әскерлерімізге жеңіспен алға жылжуына мүмкіндік туған. Архивтерде қатталып, осы күнге дейін құнды құжат ретінде сақ­талып келген фактілер бізге батыл барлаушы, қайсар майдангер, қаһарман қазақ офицері жайында осылайша сыр шертеді.

Ошақбай Ілебайұлы елге оралысы­мен, еңбекке бел шеше араласып, пар­тия ұйымдарында бірқатар жауапты қыз­меттер атқарды. Атап айтқанда, Жам­был облыстық партия комитетінің партия бөлімінде нұсқаушы, кәсіподақтар және комсомол органдарында жауапты жұ­мыстар атқарады. Өз ісіне мығым, ортасына сыйлы еңбек ардагері партия қызметінде де үлкен абыройға бөленгені анық.

Жамбыл облысы Жамбыл ауданын­дағы сол кездегі Сталин атындағы кең­шар­да партия бюро­сының хатшысы, Жамбыл атындағы кеңшардың, Жуалы ауданының Ленин атындағы кең­­­шардың төрағасы болып абыройлы қыз­меттер атқарған. Бейбіт күнде де бір тыным таппаған еңбек ардагері, партия қыз­мет­кері Ошақбай Апбасовтың бар қажыр-қайраты, қабілет-қарымы, білімі мен тәжірибесі туған елін көркейтуге, экономикасын еселеуге, өзі­не жүктелген қыруар тап­сырмаларды бел­сен­ділікпен атқаруға жұмсалғаны шүбәсіз.

 Нұрлан ҚАЛҚА,

Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі,

Баубек Бұлқышев атындағы сыйлықтың лауреаты

 Жамбыл облысы

Егемен Қазақстан. – 2016. -10 мамыр. – 4 б.