Әбіл А. «Алатаудан» басталған әуен. «Тараз» триосына 50 жыл (1974-2024)

     Қазақтың ән өнерінде өзіндік өрнегі бар, Жамбыл облысынан түлеп ұшқан атақты «Тараз триосы» тыңдармандардың жүрегін жаулап, елдің ыстық ықыласына бөленген өнер ұжымы.

   Құрметті оқырмандар! Сіздердің назарларыңызға «Өлкелік Арт-галерея» бетіне Әулиеата топырағынан шыққан танымал да талантты әншілер, өнер ұжымы «Алатау» болып басталған бүгінгі «Тараз» триосының құрылғанына 50 жыл толуына орай белгілі журналист Амангелді Әбілдің  «Алатаудан басталған өнер» атты кітабын ұсынамыз:

Әбіл, А. «Алатаудан» басталған әуен [Текст] : «Тараз» триосына 50 жыл (1974-2024) / Амангелді Әбіл. – Алматы : Үш қиян, 2023. – 200 б.

     Аталған кітап «Тараз» триосының 50 жылдығына арналып жарық көрген. Жарты ғасыр шежіресі бар Алматыдағы «Үш қиян» баспасынан 500 данамен жарық көрген. Кітап Жамбыл облысын басқарған, қазіргі таңда Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтің кіріспе сөзімен ашылған. Кітапта елге белгілі өнер адамдарының, мәдениет саласында басшылық қызметте жүрген азаматтардың, демеушілердің, әр жылдары триода ән салған белгілі әнші-домбырашылардың, қазіргі мүшелердің естеліктері, жергілікті ақындардың пікірі, өлеңдері берілген. Сондай-ақ, республикалық, облыстық, қалалық, аудандық басылымдарда, әлеуметтік желіде «Алатау» ансамблі, «Тараз триосы» туралы жазылған мақалалар, сұхбаттар, фотошежіре жарияланған.

     «Алатау» болып басталған бүгінгі «Тараз» триосының құрылуына Қазақстанның Халық әртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Алтынбек Қоразбаевтың сіңірген еңбегі зор.

      Қазір «Тараз» триосының құрамында жүрген әншілер, «Ерен еңбегі» медалінің иегері Ержан Ыдырысовтың да, Ноян Сейділдаевтың да әдемі естеліктерін осы кітаптан оқуға болады. Білім беру ісінің Құрметті қызметкері, Мәдениет қайраткері Пернебек Оспанов та біраз тереңнен сөз қозғап, трио тарихына кеңінен тоқталады. Бұл жинақтан белгілі журналистер Көсемәлі Сәттібайұлының, Оралхан Дәуіттің, Хамит Есаманның, Табиғат Абаилдаевтың және басқалардын да естеліктерін, мақалалары мен сұхбаттарын оқуға болады. Қасқырбай Нарбатырдың, Құрманғазы Демештің арнау өлендері де әсерлі. Кітап өте жеңіл тілмен жазылған, «Тараз» триосының тамаша әндерін тыңдап жүрген көрерменнің барлығына да қызықты. Ендеше, журналист Амангелді Әбіл құрастырған жаңа кітапты оқуға асығыңыздар!

Хамит Есеман

Хамит Есеман       

Хамит Есеман  – 1986 жылы Жамбыл облысы, Т.Рысқұлов ауданы, Тереңөзек ауылында дүниеге келген. Өлеңдері республикалық басылымдарда жарияланған, жас ақындардың ұжымдық жинақтарына енген. 2008 жылы ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің арнайы бағдарламасы бойынша «Жалын» баспасынан «Ағаштың бүрі» тұңғыш өлеңдер жинағы, «Дәуір» баспасынан 2023 жылы «Фәни-Құбылыс » атты өлеңдер жинағы  шыққан. 

Көріңіз….. Х. Есеман Фәни – Құбылыс

СӘМЕН ҚҰЛБАРАҚ

СӘМЕН  ҚҰЛБАРАҚ  – филология ғылымдарының докторы, профессор.   «Шығарма көркемдігі» (2000),   « Т.  Ахтановтың  көркемдік  әлемі»(2004),  « Т.  Ахтановтың  көркемдік  әлемі» (2013),  « Уақыт және әдебиет»  (2021),  « Әдеби  бейне  және оның жасалу жолдары»  (2021)  кітаптарының және әдебиеттану  мәселелеріне қатысты  көптеген  ғылыми  мақалалардың  авторы.

 

Сәмен Құлбарақ Ұлттық рух және поэзия

ПЕРНЕБАЙ ДҮЙСЕМБИН

ПЕРНЕБАЙ ДҮЙСЕМБИН

 

Пернебай Дүйсенбин 1943 жылы 13 қазанда Жамбыл облысы, Сарысу ауданы, Жайылма ауылында туған. 1960 жылы мектеп бітірісімен еңбекке араласып,совхозда құрылысшы болды. Ол мектепте оқып жүрген жылдары тырнақалды туындыларын-өлеңдерін, әңгімелерін аудандық, облыстық газеттерде жариялады. 1958 жылы оның салған суреттері Москвадан шығатын «Пионерская правда», Алматыдан шығатын «Дружные ребята» газеттерінде жарияланып, көпке танылды. Оның 1995 жылы Жеңістің 50 жылдық мерейлі мерекесіне орай салған «Қос Қыран. Бауыржан мен Панфилов» картинасы Жуалы ауданындағы Б.Момышұлы мұражайына қойылған.

  Толығырақ көру…

Туған топырағы қайраткерді еске алды

Ақын-драматург, белгілі қоғам қайраткері, Жамбыл облысының Құрметті азаматы Арғынбай Бекбосынның туғанына биыл 85 жыл. Қайраткерді ұлықтау мақсатында байзақтық жерлестері де еске алу кешін өткізіп, биік тұлғаның рухына құрмет көрсетті. Әл-Фараби атындағы аудандық мәдениет үйінде өткен сағыныш пен сырлы сезімге толы әдеби еске алу кеші «Алаштың ақиқатшыл Арғынбайы» деп аталды.

Жиынды аудан әкімінің орынбасары Дәуір Дәулетов ашып, Арғынбай Бекбосынның ұлағатқа толы, тағылымға бай еңбек жолына тоқталды. Сондай-ақ ол Арғынбай Бекбосынның жары Дариға Хасенқызына қамзол кигізіп, ақ орамал сыйлап, аудан әкімінің атынан құрмет көрсетті. Кешке қаламгердің ұлы Абай мен қызы Жанерке де қатысты.

Кеш барысында Марал Жанбаева «Менің әкем» әнін орындаса, әнші Әлмахан Исабаев «Байзақ жері» (сөзі мен әні Қасқырбай Нарбатырдікі) әнін мәніне келтіре шырқады. Келесі сәтте Жамбыл облысының Құрметті азаматы Амангелді Кәрентаев сөз сөйлеп, қайраткер қаламгердің жазу шеберлігіне, әсіресе рубаяттарында үлкен ойды төрт жолға сыйғызып жіберген шеберлігіне таңдай қағатынын айтып, ақынның рубаяттарынан бірнеше шумағын жатқа оқып берді.

Ақын-драматургтің рухани інісі, жүз жылдық тарихы бар «Аq jol» газетінің ардагері Тұрсынхан Толқынбайұлы да еске алу шарасында кеңінен көсілді. «Ар-аға» атты кітап жазған Тұрсынхан Толқынбайұлының сөздерін байзақтықтар жылы ілтипатпен қабылдады.

Ал, ақын Қасқырбай Нарбатыр оқыған «Алаштың Арғынбайы» атты өлеңді көпшілік сілтідей тынып, тыңдады.

Ал аталған мәдениет үйінің және «Шахан» халықтық театрының режиссері Бақытжан Байкүшіков сәті келгенде Арғынбай Бекбосынның Ақәділ Сухамбаев жайлы жазған «Батырдың монологы» атты шығармасынан үзінді орындап, көптің қошеметіне бөленді.

Мұнан соң аталған мәдениет үйінің әншілері де ақынның рубаяттарын оқыды. Арғынбай Бекбосынның туған жері – Қосы батыр ауылында орналасқан Қарасу орта мектебінің оқушылары да ақынның өлеңдерін, рубаяттарын жатқа оқып, жерлес тұлғаға деген құрметтерін көрсетті. Әнші Динара Диханбаева «Қандай адам», Гүлназ Әлімқұлова «Біздің елдің жігіттері», Манзура Көбеева «Арман», Жанат Сәлімбаева «Көзіңнің мөлдірін-ай» әндерін жүректерге жеткізе орындады.

Әдеби-сазды кеш соңында әнші Әлмахан Исабаев Ескендір Хасанғалиевтың «Атамекен» әнін шырқады. Әннің қайырмасына бүкіл әншілер қосылып, тіпті көрермендер де бірге шырқап, сахна мен көрермен арасында керемет үйлесім орын алды. Көпшілік тік тұрып ұзақ қол соғып, құрметтерін аяған жоқ. Бұл құрмет – Арғынбай Бекбосынның рухына да көрсетілген құрмет еді.

 Есет ДОСАЛЫ. Байзақ ауданы.

        Ақ жол. 2022. – 21 маусым

«КСРО чемпионатын төрт рет ұтсам да, Әлем чемпионатына жібермеді».

Алмас МҰСАБЕКОВ, Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген спорт шебері, самбодан Әлем кубогінің жеңімпазы, Еуропа чемпионы:

 «КСРО чемпионатын төрт рет ұтсам да, Әлем чемпионатына жібермеді».

– Алмас Сағымқұлұлы, сіздің есіміңіз даңқты балуан ретінде елімізге танымал. Әлі күнге дейін спорттан қол үзген жоқсыз. Күрестің самбо түріне қалай келдіңіз? Кім себепкер болды?

– Мен Байзақ ауданының Кеңес ауылында дүниеге келдім. Екінші сыныптан бастап өзімнің қызығушылығыммен футбол үйірмесіне бара бастадым. Бесінші сыныпта Тараз қаласына ауысып, самбо үйірмесіне жалғыз өзім бардым. Ешкім жетелеп барған жоқ. Сағдат Қамбатыров деген бапкерден самбоның әліппесін үйреніп, онан соң Марат Жахитовтан сабақ алдым. Арасында Жетібай ауылына да барып оқыған жылдарым бар. Жалпы, 9-сыныптан бастап Марат Жахитовпен бірге Тараздағы «Динамо» спорт кешенінде тұрақты дайындалдым.

– Күрес кілеміндегі жеңістеріңіз қай жылдан басталды?

– Спорт деген үнемі жеңіске жету емес. «Әттеген-ай» дейтін сәттер де болады. 1975 жылы жасөспірімдер арасында Қазақстан чемпионы атанып, самбо күресінен КСРО жасөспірімдер құрамасының мүшесі болдым. 16 жастан енді асқан кезім ғой. Содан Өзбекстанда жасөспірімдер арасында КСРО чемпионаты өтіп, алғашқы іріктеу кезеңдерінің бірінде украиндық Редько деген балуанға айқын басымдықпен ұтылып қалдым. Бірақ, намысым бар. Арада бір жыл өткенде жастар арасында өткен КСРО чемпионатында әлгі Редькомен қайта жолым түйісіп, айқын басымдықпен жеңдім. Осылайша есемді қайтарып, күміс жүлдеге қол жеткіздім. Ол кезде Жамбыл гидромелиоративтік-құрылыс институтының бірінші курсында оқитын едім. 1977 жылы өткен бүкілодақтық жастар ойындарында да күміс жүлдегер атандым. Дәл осы жылы Қарағанды қаласында ересектер арасында өткен КСРО чемпионатында күміс жүлдегер атанып, самбодан КСРО ұлттық құрамасының мүшесі болдым. 19 жастағы мен үшін бұл үлкен қуаныш болды. Жүлделер ауылына жорықтар осылай басталды. Қарағандыда алтын медальді эстониялық Самачук деген балуан олжалап кетті.

– Самачуктан есе қайтты ма?

– Әрине. 1978 жылы өткен КСРО кубогында Самачукты ұттым. Осы жылы Ташкентте өткен КСРО чемпионатында қола жүлдегер атандым. 1980 жылы Бішкекте өткен КСРО чемпионатында күміс медаль алсам, 1981 жылы Қарағанды қаласында ересектер арасында өткен КСРО чемпионатында 52 килограмм салмақта чемпион атандым. Осы жарыста әлем чемпионы ресейлік Володя Кругловты, финалда да ресейлік Белоглазовты ұттым. Ал 1982 жылы Болгарияда өткен Еуропа чемпионатында күміс жүлдегер атандым. Негізі, финалда да есе жібергенім жоқ едім. Қарсыласым болгариялық балуан болғандықтан, төрешілердің бүйрегі солай қарай бұрылып, маған қиянат жасады. Айқын ұтып кетпесең, бұрмалау спортта болып тұратын жағдай.

– Сіз бірнеше дүркін КСРО чемпионы атандыңыз. Бірақ, Әлем чемпионатына жолыңыз түспепті. Неге?

– Бұл сұраққа жауап беру маған жеңіл емес. КСРО-ның төрт дүркін чемпионы аттандым. Еуропаның әуелі күміс жүлдегері, 1986 жылы Ленинградта Еуропа чемпионы атандым. Оған 1984 жылы Венесуэлада Әлем кубогінің жеңімпазы атанғанымды қосыңыз. Нәтижелерім дұрыс болып тұрса да, КСРО спортының төрінде отырғандар мені Әлем чемпионатына апара қоймады. Менен көрсеткіші төмен балуандар жаһандық жарыстарға жолдама алып жатты. Қазіргі күресіп жүрген балуандарымызға жеңілдеу. Олар Қазақстан чемпионы болса, Әлем чемпионатына бара береді. Жол ашық. Ал, біздің кезімізде КСРО чемпионатын ұтуың керек. Әлем чемпионы Кругловты да, КСРО- ның екі дүркін чемпиондары Беловты да, Файзиевті де ұттым. Әйтеуір, сол кездің саясаты ма, әлде жолымыз болмады ма, Әлем чемпионаты маған бұйыра қоймады.

– Әлі де күресті тастаған жоқсыз. Бозкілемде күресіп жүрсіз. Солай ма?

– Иә, қазір 65 жастамын. Бірақ, бабымды жоғалтқан жоқпын. Үнемі жаттығуда жүремін. Ардагер балуандар арасында 8 дүркін әлем чемпионымын. Маусым айының басында ғана Астана қаласында самбодан ардагерлер арасында өткен Азия чемпионатынан алтын медальмен оралдым. Алдағы айларда өтетін ардагерлер арасындағы Әлем чемпионатына дайындалып жүрмін. Таңғы сағат 5.00-ден тұрып, жаттығуға кірісіп кетемін. Жамбыл ауданында Нұржан Қазбеков деген ардагер балуан бар. Ол да өз салмағында ардагерлер арасында әлем чемпионы атанып жүр. Оның өзі жастарға үлгі деп ойлаймын.

– Спортқа сіңірген еңбегіңіз үлкен. Сізге кім, қандай қолдау көрсетіп жатыр?

– Бұл ретте М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің ректоры болған Махметғали Сарыбековтың кезінде аталған университеттің Құрметті профессоры атандым. Осы ректордың көп қолдауын көрдім. Елдос Далабаев басқаратын «Жекпе-жек» клубында да жаттықтырушы болып еңбек етемін. Белгілі балуан Сәлкен Жартыбаев басқаратын спорт мектебінде де біраз жыл еңбек еттім. Спорттағы тәжірибемді жастарға үйрету жолында аянып қалған емеспін. Спорт мектептері, мектеп-гимназиялар, колледждер кездесуге шақырып тұрады. Оның бәрі маған және самбо спортына деген құрмет деп есептеймін.

– Атақ дегенге қызығасыз ба? Атақ сізге не береді?

– Атаққа қызықпаймын. Бірақ, кімнің болса да сіңірген ерен еңбегі ақталу қажет деп ойлаймын. Қазіргі таңда Байзақ ауданының және Тараз қаласының Құрметті азаматымын. Тараз қаласының және Байзақ ауданының әкімдігіне, мәслихат депутаттарына айтар алғысым мол. КСРО- ның халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген спортшы деген атақтарым да бар. Оның барлығы сіңірген еңбегімнің жемісі деп ойлаймын.

Ақылшы анам бар. Әлі күнге дейін анама еркелеймін. Қарапайым отбасымызда әр күніміз берекелі, қуанышқа толы өтіп жатады. Оның бәріне шүкір. Аспанымыз ашық, еліміз бейбіт, тыныш болса деген тілегім бар. Әлем елдері тек спорт түрлері бойынша айқасса деген ниеттемін.

– Әңгімеңізге рақмет!

 Алмас МҰСАБЕКОВ

Сұхбаттасқан Есет ДОСАЛЫ

Ақ жол. – 2023. – 24 маусым 

Соғыстың соңғы солдаты

Талай шаңырақты шайқап, сан отбасын ойрандаған сұрапыл соғыстың жарасы жүректен әлі кеткен жоқ. Санадан да өшпеді. «Жеңіс» дейтін ұлы көктемді жақындатқан ержүрек жауынгерлер де жадымыздан бір сәтке де ұмытылмақ емес. Тек олардың қатары жыл сайын сиреп жатқаны арқамызды аяздай қариды. Айталық, бүгінде облысымыздағы көзі тірі нәбәрі 16 ардагердің 8-і Тараз қаласында тұрады. Солардың бірі – Мүтәліп Ережепбайұлы. Мереке қарсаңында ардагердің үйіне арнайы ат басын бұрып, тілдесудің сәті түсті.

Жасы бір ғасырға жуықтаса да, өзін сергек сезінетін қария барлығымызды жылы шыраймен қарсы алды.

– Жауды жалғыз мен жеңіп келген жоқпын ғой. Сонда да әрдайым осылай елеп-ескеріп, құрмет көрсететін пейілдеріңнен айналдым. Елімізде ешқашан соғыс өрті тұтанбай, халқымыз тек бейбітшіліктің бесігінде тербелсін. Мен куә болған қан майданды ұрпағымыз көрмесін. Өсіп-өніп, үбірлі-шүбірлі болыңдар, – деген қария ризашылығын білдіріп, ақ батасын берді.

Майдангердің есімі күллі Жамбыл жұртшылығына жақсы таныс. Ол 1926 жылы Талас ауданында дүниеге келген. Әкесі Ережепбай «халық жауы» атанып, 8 жылға сотталып, артынша атылған. Анасы Бекпатша екеуі бұл қасіретке де шыдады. 1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталғаннан кейін майдан даласына аттануға өз еркімен бірнеше рет өтініш жазады. Алайда тек 1944 жылы мамыр айында 18 жасында соғысқа аттанған. 664-ші мотоатқыштар полкі құрамында 3-ші Беларусь майданына әскерге шақыртылған. Аз ғана дайындықтан кейін Прибалтика майданында Кенигсберг қаласы маңындағы шайқасқа қатысты. Соғыстан кейін қалаларды қалпына келтіру жұмысына тартылып, елге 1952 жылы бір-ақ оралады.

– Өмір мен өлім арпалысқан соғыста бірнеше мәрте ажал аузынан аман қалдым. «Қырық жыл қырғын болса да, ажалы жеткен ғана өледі» деген осы шығар. Аяғымнан ауыр жарақат алып, біршама уақыт емделіп шықтым. Содан соң елге оралып, туған өлкенің дамуына тамшыдай болса да үлес қостық. Бүгінгі ұрпақ сол бір зұлмат жылдарды көрмесе екен деймін. Жаратқан сондай кезеңді ешкімнің басына бермесін. Менің ендігі тілегім – сол, – дейді Мүтәліп Ережепбайұлы.

Ардагердің өзі әлі де тың, қимыл-қозғалысы ширақ. Жұбайы Тынышбала екеуі 3 ұл, 3 қызды тәрбиелеп өсірген.

– Жарты ғасырдан астам уақыттан бері өмірдің ащы-тұщысын қатар көріп келеміз. Түрлі қиындықтарды да бастан өткеріп, барлығына шыдадық. Бүгін, міне, перзенттеріміз жетіліп, көз қуанышымызға айналып отыр. Ұл-қыздары үшін әкелері – даналықтың қайнар көзі, тарихтың тірі куәгері. Немере-шөберелері де аталарын үлгі тұтып, денсаулығының зор болуын тілейді, – дейді Тынышбала Нөгербекқызы ағынан жарылып.
Ақсақал бейбіт күнде Талас аудандық атқару комитетінде әуелі нұсқаушы, артынша кадр және бөлім меңгерушісі болды. Сондай-ақ аудандық «Талас тынысы» газетімен тығыз байланыста жұмыс жүргізіп, әуелі жауапты хатшы, бас редактордың орынбасары қызметтерін атқарды. Кейіннен аталған басылымның төрт жылға жуық тізгінін ұстады. Талас ауданының Құрметті азаматы.

Қаруын қаламға алмастырған қарттың «Жамбыл жолы», «Аңызға айналған ақиқат», «Ата қоныс», «Оқ пен оттан оралғандар» атты еңбектері жарық көрген. Оның:

«Қош келдің, үлкен ауыл тоқсан деген,
Жүріп келем жақсылар өткен жолмен.
Жамбыл жайлы бір еңбек жазып шықтым,
Үмітім бар Жамбыл жасына жетсем деген», – деп басталатын жыр жолдары бар. Расында, тоқсанның сегізіне сергек қадам басқан ардагерге ғасыр тойдың да ауылы алыс еместей.

  Құрмаш Қаптағай

Жамбыл-Тараз. – 2023. – 6 мамыр

Сәрсенбек Бәкірдің сазды кеші

«Баласағұн» орталық концерт залында әнші- композитор Сәрсенбек Бәкірдің «Аузынан айдың түскен қыз» атты концерті өтті. Іс-шараға облыс әкімінің бірінші орынбасары Нұржан Календеров қатысып, облыс әкімінің құттықтау хатын табыс етті. Сондай-ақ, композитордың үстіне зерлі шапан жауып, «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісін тақты.

Бұл күні Тараздың аспанына жұлдыздар жиналған күн болды. Концертті қазақ радиосының журналисі Гүлмира Нәлібай жүргізсе, елдің жүрегіндегі «МузАРТ» тобының әншілері, Мұқасан Шахзадаев, Досымжан Таңатаров, Құрмаш Маханов, Ғани мен Бота, Наркенже Серікбаева және Інжу Әнуарбекқызы, Фарида Досболова, Мәди Дәуренұлы, Данияр Исаков сахнаға сән берді.

Сондай-ақ, Кенен Әзірбаев атындағы облыстық филармониясының әншілері, Мәдениет саласының үздіктері Маралбек Бабақұлов, Ғани Мәтебаев, Мәдина Сағынбекова, Айгүл Мақашева және Динара Диханбаева, «Жамбыл» үштігі де көпшілік жүрегінен жол тапты. Сәрсенбектің төл шәкірттері Әділет Әбдікерім және Мейрамбек Рысбақ шырқаған әндер де әсерге толы болды.

Бұл кеште композитордың «Не пайда?», «Сезімді қайтем тулаған?», «Аузынан айдың түскен қыз», «Махаббат назы», «Соғады сен деп жүрегім», «Әкені аңсау», «Сағынып шақырдың ба?», «Анадан асыл бар ма екен?» атты танымал туындыларымен бірге бірнеше әні шырқалды. Қазақтың біртуар ұлы Дінмұхамед Қонаевқа арналған «Тау тұлға» атты әні де тыңдарманға тұңғыш рет жол тартты.

Концерт соңында халықаралық «Қонаев қоры» облыстық филиалының кеңесшісі Жапар Күздеубеков, мемлекеттік қызмет ардагері Досмұрат Шахзадаев, Талас аудандық мәслихатының төрағасы Қадірбек Садубаев композиторға құрмет көрсетті. Сәрсенбек Бәкір Қонаев атындағы медальмен марапатталып, Қазақстан композиторлар одағының мүшесі куәлігіне ие болды.

 Есет ДОСАЛЫ

Ақ жол. – 2023. – 1 маусым 

Елдің ерке ақыны

Елі «Ерке ақын» деп атап кеткен Нар­ша Қашаған таластық жер­лес­­­теріне еркелеп жүр­­генімен, ақын іні­лерін аялай бі­ле­­­тін. Нәкеңнің қа­­сында жүру, әңгі­­­месін тыңдау – орал­­майтын өт­кен шақ. Ардақ­ты ақынның дүние­ден озға­нына да бі­раз жылдың жү­зі болды.

Ол әрқашан елдің ішінде жүрді. Туған жеріне қызмет етті. Ағайынының ортасында жүріп өндіріп өлең жазды. Ә дегенде Нәкеңнің «Елде тұрам» атты кітабын оқып шықтық. «Әй, уызына жарыған, мына кітапты өзіңе өзім әкеп тұрмын» деп ағаның жыр жинаған табыстаған сәті жадымнан қалай өшсін?

Наршаның өлеңдерін жұрты қарапайым десті. Бірақ бір белгілісі, ақынның өлеңге деген талғамы қарабайыр емес еді. Оның өлеңдері туралы әңгіме қозғала қалса, «Ауыл – ауыс­пайтын Астана немесе қалалық қазақтарға хат» деген шығармасы бірден ойға орала береді. Құдды бір төлқұжаты секілді.

«Заңдылық деп қарайтұғын азапқа әр,

Көңілі кірсіз, секілді бейне таза, ақ қар.

Ауыл деген аруы көп Ананы,

Аялаңдар, қаладағы қазақтар.

 

Жетілсін деп қала деген жас бала,

Аузына оның барын, нәрін тосты Ана.

Алматыны алмастырар Ақмола,

Ауыл ғана ауыспайтын астана.

 

Жігіт болып өзіңнен туған жас бала,

Ауыл ана, қарайды әне, жасқана.

Ауысқан талай, ауысар әлі бас қала,

Ауыл ғана ауыспайтын астана.

 

Қайран Ауыл, қалың қазақ алған нәр,

Қайырымға қарашы енді болған зар.

Ұлтымыздың ұлы анасы Ауылдың,

Жанына жара, көңіліне қаяу салмаңдар,

Ей, елде туып, қалада тұрып қалғандар!»

деген ақын шумақтарын оқығанда жаныңды әлдебір тұстан лаулаған от қарып алғандай болады.

Нарша ақынның жүріс-тұрысы бөлек еді. Кірпияз қаламгер айналасына маңғаздана қарайтын. Өзін биік ұстағанымен, көзіндегі мұңды жасыра алмаушы еді. Жанарынан ауылға деген махаббаты айқын сезілетін. Содан да болса керек, ауыл адамдарының автопортретіне өлең тілінде жан бітірді.

«Елде тудым, елде есейдім, ержеттім,

Кісіліктің мектебінен елде өттім.

Елде жүрсе болады екен ерде екпін,

Есік жақта қалмай еркін төрге өттім.

                           

Елден менің ештеңем жоқ жасырын,

Еркелігім, қателігім, бар сырым.

Елден келдім өлеңге де естіңдер,

Ел деп соққан жүрегімнің тарсылын»…

Ақын өз отауында, Қаратауында, қайнаған тіршіліктің ортасында жүргенде бірнеше мәрте жүздесудің сәті түскен. Қаладан ағылған таксиге отыра салып, Нарша ақынның үйіне құйғытасың. Жөн білген көлік жүргізушісі Нәкеңнің үйі былай тұрсын, тұрған пәтеріне дейін кіргізіп жіберетін. Бір сөзбен айтқанда, шенді мен шекпендіден бөлек, қарапайым ауыл халқы да төбесіне көтеретін…

«Елде тұрам» деген өлеңінде ұлтқа, жұртқа деген шексіз құрмет жатқаны анық. Бір қарағанда қарапайым дидактика секілді көрінгенімен, есті жыр жиі есімізге түседі. Осы өлеңін оқыған сайын Нарша ақын көз алдымда: «Әй, уызға жарыған» деп тұрғандай күй кешемін…

Ағайынның ортасынан алыстамай күн кешкен ақынға жергілікті билік те, ауыл халқы да барлық құрметті аямады, алақанында аялады. Ерке десе ерке ғой. Нарша айтқан деген әңгіме ел арасында кеңінен тарап кеткені де сол еркелігінен болса керек. Нарша ақынның еркелікке толы әңгімесі әлі күнде ел аузында жүр. Ол кісінің аудандық музейдің директоры қызметіне кірісуінің өзі әзілмен астасып жатыр. Қызметке орналасу жөніндегі өтініштің өзін өлеңмен өрген ақынның әзіліне езу тартпай көр.

«Өтініш жазды еріңіз,

Тағы да сынап көріңіз.

Түбі баратын жеріміз,

Музейді маған беріңіз.

 

Өтініш жазды еріңіз,

Наршаға тағы сеніңіз.

Сізге де орын қамдаймын,

Музейді маған беріңіз»,

деп өтініш жазғанын мәдениет саласын ұзақ жыл басқарған марқұм Әлібек Әмзеұлы езу тартып отырып айтушы еді…

Қайбір жылы Нәкеңнің еркелігін есерлік деп түсінген аудан басшысы қызметінен алмақ болып, өтініш жаздыруды аппарат басшысына жүктепті. Ол мәдениет саласында тер төгіп жүрген ақынға «қаралы хабарды» жеткізген. Содан ақынның «арызы» қолына түсіп, әкімге апарған ғой. Сөйтсе Нәкең жұмыстан босату туралы өтінішті басқаша жазып жіберіпті.

«Уа, ұлы мәртебелі хан ием» деп басталатын мәтін әкімді де, қарамағындағыларды да еріксіз күлуге мәжбүр еткен. Нәтижесінде, ерке ақын өтінішті басқаша жаза алмайтынын айтып, қызметінде қалған.

Дәл қазір биігін қар басқан Алатаудың ажары көзіңді арбай түсетіндей. Ал Қаратау күңіреніп тұр ма дерсің. Жақында ғана жел жайпап кеткен Қаратауда елді жырымен емдейтін Нарша да жоқ. Нарша – Қаратау ақындарының беткеұстары еді. Қуаныштысы, өзі кетсе де, сөзі қалды, оның өлеңін өлтірмейтін елі бар…

  Табиғат МҰСЫЛМАНҚҰЛ.

Егемен Қазақстан. – 2023. – 14 ақпан 

Жұрт іздейтін дәрігер

Дәрігер мамандығы аса жауапкершілікті, шыдамдылықты, өз ісіне деген сүйіспеншілікті қажет етеді. Осы бір жауапкершіліктің үдесінен шығып жүрген жанның бірі – Жамбыл аудандық орталық ауруханасы хирургия бөлімінің меңгерушісі Жетпісбай Аихожаев.

Қашанда алдына келген сырқатты туысындай құшақ жая қарсы алып, аяқтан тұрғанға дейін ем-домын жүргізетін ол 1962 жылы 18 қарашада Шымкент облысы, Созақ ауданының Аққолтық елді мекенінде дүние есігін ашқан. 1979 жылы Ш.Уәлиханов атындағы орта мектебін бітіріп, 1982 жылы Түркістан қаласында медициналық училищенің фельдшер мамандығын тәмамдаған.

1982- 1984 жылдары Белоруссияда әскери қызметін өтеп, 1985 жылы Алматы қаласындағы С.Асфендияров атындағы медициналық институтына түсіп, 1991 жылы оқу ордасын үздік аяқтап шығады.

1991-2010 жылдары Жуалы аудандық орталық ауруханасында хирург болып еңбек жолын бастап, талай жуа лылықтың а лғысына бөленеді.

Содан Жетпісбай Бұзауұлы 2010 жылы Жамбыл аудандық орталық ауруханасына ауысып, 2013 жылдан бері хирургия бөлімінің меңгерушісі қызметін абыроймен атқарып келеді. Құдай қосқан қосағы Мира Көшкімбаева да дәрігерлік жолды таңдап, бір-біріне арқа сүйеп отыр. Алла нәсіп еткен екі қызынан немере сүйіп отырған бақытты отбасы.

– Дәрігерлік–жауапты мамандықтың бірі. Адам өміріне араша түсетін жандарға еш қателесуге болмайды. Дәрігерлер үнемі білімін жетілдіріп, ізденіс үстінде болып, өз саласында ем жүргізудің барлық тәсілдерін жетік меңгеруі тиіс. Біздің бөлімнің негізгі міндеттері де – осы. Әріптестердің көмегінсіз біз бедел биігіне шыға алмаймыз. Қандай жиын болса да әріптестерім – ақ халатты абзал жандарды мақтан етіп отырамын. Өмір жолымда осы күнге дейін 3000- ға жуық ота жасаппын. Ота үстелі – өмір мен өлімнің арпалысқан мекені. Осы жерде біздер адам өмірін сақтап қалуға бар күш-жігерімізді саламыз. Өмірде түрлі оқыс оқиғалар кездеседі. Алла берген қасиет болғаннан кейін қолдан келген көмегімді аянып қалған емеспін. Жол апаты, жазатайым оқиғалар салдарынан дене жарақатын алған азаматтарға да қолдан келгенше алғашқы көмегімізді көрсетеміз. Оларға үміт отын сыйлау үшін кейбір кездері ауруханада түнеуге тура келеді. Ауыр ота кезінде таң атқанға дейін қалған күндері пәтерімді әлдекімдер тонап кеткен жағдай да кездескен болатын. Дегенмен, мен өзімнің мамандығымды жанымдай жақсы көремін. Бүлдіршіндерге де ауыр оталарды жасаған кезде жаныңды шүберекке түйіп, өмір жарығын енді көре бастаған жан иелеріне қатты алаңдайсың. Бірақ қорқынышты жеңіп, ата-аналарына қуанышты жаңалықпен ораламын. Бұл менің – өмірлік ұстанымым. Мен мамандығымсыз өзімді елестете алмаймын. Әлгінде айтқандай, жол апаты жиі орын алатын учаскелер болады. Сондай қауіпті аймақтарға қажетті жол белгілері орнатылса, билік жол- көлік оқиғалары көптеп орын алатын жолдардың статистикасына назар аударып, тиісті шаралар қабылдаса дейсің. Бәлкім, оқыс оқиғалар саны азаяр ма еді?! Бүгінде біздің бөлімнің басты ұстанымы – науқастың көңіл- күйі. Қызметкерлер бұл жұмыстарды жылулықпен атқарады. Науқастар да мұны сезініп, ризашылығын білдіріп жатады, – дейді Жетпісбай Бұзауұлы.

Шыр етіп жарық дүние есігін ашқан нәрестеден бастап, еңкейген қартқа дейін ақ халатты дәрігерлер қызметіне жүгінетіні рас. Олардың еңбегін қажетсінбейтін жан бұл өмірде кемде-кем. Өз істерінің нағыз шебері бола білген ақ халатты жандар талай адамның жүрегіне үміт отын жағып, өмір гүлін сыйлап келеді.

Күнделікті келіп жатқан науқастарға ем-шаралар көрсетуден бөлек, аурухананың өзге де күйкі тірлігіне қарамастан, ол әрқашан жайдары мінез танытып жүруден жалыққан емес. Еңбек өтілі 32 жылға жуықтаған дәрігер туралы науқастардың айтары да көп. Тіпті, арнайы іздеп келетін тұрғындардың да қарасы қалың екен.

Қабылдаудан шыққан Қанат Рәшімбайұлының дәрігерге деген ықыласы шексіз. «Дәрігерді ұлықтау, құрметтеу – әрбір азаматтың борышы. Ауырсақ, сырқаттансақ бірден осы адамдарға жүгінеміз. Алдына барған бізге мейірім төге қарап, емдеп, ақыл- кеңестерін береді. Күн демей, түн демей қажет кезде жанымыздан табылады. Осындай абзал жандардың бірі ретінде аудандық орталық аурухананың хирургі Жетпісбай Аихожаевты айтар едім. Қай кезде барсаң да күлімдеп, жайдарланып қарсы алады. Ем-дом көрсетіп, әр күн сайын таңғы сағат 07.00-де палатадағы науқастардың жағдайын сұрап отырады. Міне, нағыз дәрігер дегеніміз осы. Жаныңа жылу сыйлап, көңіліңді көтеретін Жетпісбайдай дәрігерлер көбейе берсін. Біліктілігі мен тәжірибесіне басымды иемін, – дейді Қанат Рәшімбайұлы.

Жетпісбай Аихожаевтың адал еңбегі еленбей қалған емес, аудан, облыс көлемінде түрлі деңгейдегі марапатында есеп жоқ. Соның ішінде 2010 жылғы «Шапағат» медалі Ж.Бұзауұлына ыстық көрінетін секілді.

Әлбетте, дәрігер үшін халықтың алғысынан артық баға жоқ. Адам саулығын өзінің өмірлік ұстанымы ретінде қабылдап, жұрт өмірінің сақшысы бола білетін азаматтар әрқашан аман болсын.

 Серікболсын СЕРПЕН

Ақ жол. – 2023. – 24 маусым