Поэзияның мұзбалағы атанған Мұқағали жыры – мәңгілік. Ақын көзінің тірісінде еленбей, қиындықты көп көргенімен, өміршең өлеңдері әр қазақтың жүрегіне сіңіп кетті. Бұл ақынның баршасы армандайтын бақыт. Мұқағали әдебиетке талабы бар жүздеген оқушының көңілінде өлең болып оқылып жатыр.

      Абай атындағы Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесіне қарасты №5 кітапхана мен Тараз қаласындағы №5 мектеп-гимназия бірлесіп, жыр мұз балағы Мұқағали Мақатаевтың құрметіне «Жыр дастаны халқының жүрегінде» атты әдеби-сазды кеш өткізді. Кешті аталған кітапхананың қызметкері Салтанат Қойгелді «Сарыжайлау» әнімен ашса, кітапханашы Айзада Абилдаева «Халық поэзиясының алыбы» атты кітап көрмесіне библиографиялық шолу жасады. Ол Мұқағали Мақатаевтың жүзден астам өлеңіне ән жазылып, кең таралып кеткенін, әлем классиктерін ғажайып аударғанын айтып өтті. Ал кітапханашы Рима Әбденбаева мұзбалақ ақынның «Есіңе мені алғайсың» атты кітабын, көзі тірісінде жазған соңғы кітабы «Шуағым менің» жыр жинағын көпшілікке таныстырып өтті. Мұқағали ақынның өз дауысымен оқылған аудио өлеңдер көпшіліктің назарын аударды.

Аталған мектеп-гимназия оқушылары әйгілі ақынның «Аққулар ұйықтағанда» поэмасынан үзінді-қойылым көрсетті. Атап айтқанда, Айдын Базарбай, Томирис Шалқарбай, Айзере Тұрар өз рөлдерін керемет орындады. Талапты оқушылар бірер минуттық үзінді көрсету арқылы таланттарын танытты. Аталған мектеп-гимназияның «Сарыжайлау» қыздар би тобы мың бұрала би биледі.

Жиын соңында Абай атындағы Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінің әдіскері Айнұр Байсейітова сөз сөйлеп, аймақ басшысының бастамасымен биыл «Әулиеата – кітап оқитын өңір» жобасы жарияланғанын атап өтті.

– Бұл іс-шара аталған жобаның аясында ұйымдастырылып отыр. Талай талантты оқушылардың өнерін көріп, қуандық. Кітапқа деген құрметтің, Мұқағали жырларына деген құрметтің артқанын байқадық, – дейді ол. Ал, №5 мектеп-гимназиясының директоры Нұралы Сейдахметов пен №5 кітапхана меңгерушісі Жанар Қалжанова ақын өлеңдері өскелең ұрпақты елдікке тәрбиелейтінін жеткізді.

Қорыта айтқанда, рухани кеш мұзбалақ ақын Мұқағали жырларына деген елдің ықыласы әрқашанда жоғары екенін аңғартты.

Есет ДОСАЛЫ

Aq jol. – 2025. – 22 ақпан.

       Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2025 жылды «Жұмысшы мамандықтарының жылы» деп жариялауы — еңбеккерлерге үлкен қуаныш сыйлап отыр. Осыған орай, Абай атындағы Тараз қалалық орталықтандырылған кітапханасында «Адал еңбек — құрметке лайық» атты пікір алмасу өтті.

 Іс-шараға өңіріміздегі іргелі кәсіпорындардың бірі «Қазфосфат» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде еселі еңбек етіп келе жатқан «Минералды тыңайтқыштар» зауыты филиалының «Аммофос-2» цехының абсорбация аппаратшысы Нұрбол Исанов, осы цехтың булану аппаратшысы Нұржан Ахметжанов қатысып, өз міндеттерін сапалы атқаруда жауапкершілікті терең сезініп, ауыл шаруашылығына арналған минералды тыңайтқыштар шығаратын цехтың жұмысымен жақынырақ таныстырды.

Сонымен бірге, кітапхана оқырмандары тарапынан қойылған еңбек жолындағы жетістіктері мен отбасы туралы да әңгімелеп берді.

Нұржан Мәлікұлы:

«Біз әрқашан өзімізге жүктелген жұмысты сапалы атқарып, жауапкершілікті сезінеміз. Қоғамның дамуы әрбір еңбек адамының белсенділігіне байланысты. Мемлекет басшысының еңбекшілерге назар аударуы қуантады. Біздің кәсіпорында әр жұмысшының өз жұмыстарын сапалы орындауы маңызды. Оны үнемі есімізде ұстаймыз. Сіздермен ой бөлісіп, ашық әңгімелесу мені үлкен әсерге бөлеп отыр», – деді.

Кітапхана ұжымы ұйымдастырған «Жұмысшы – мерейлі мамандық» атты кітап көрмесіндегі қазіргі таңдағы сұранысқа ие жұмысшы мамандықтарына арналған әдебиеттермен кітапхана қызметкерлері жақынырақ таныстырды.

Аталған кітапхананың кітапханашысы Гүлнұр Нүрпейісова:

«Еңбек адамдарымен кездесу оқырмандарымыз үшін де қызықты болды. Көптеген көркем шығармалардың кейіпкері – еңбек адамдары. Сондықтан, мұндай кездесудің әсері мол», – дейді.

Іс-шара соңында кітапхана директоры Ұлбосын Сәулебаева кеш қонақтарына алғыс білдіріп, еңбектеріне табыс тіледі.

Есет Досалы

Aq jol. – 2025. – 8 ақпан 

       Мемлекет басшысы халқымыздың дара тұлғаларын құрметтеуді әсте назардан тыс қалдырған емес. Ел Президентінің халықтың біртуар перзенті жайлы: «Абай халықты той тойлауға емес, рухани кемелденуге шақырды. Абайдың ұлағаты әлі күнге дейін маңызын да, құндылығын да жоғалтқан жоқ. Сондықтан, біз оның терең ойларына, келешектің келбетіне үңілген көрегендігіне таңырқаудан жалыққан емеспіз. Абай ілімі бүгінгі бірқатар бағыттарға орайлас келеді» деп атап өтуі де бекер емес. Қазақ халқы қашанда кемеңгер Абайын ұмытпай, оның даналық ойларымен тыныстап келеді.

 Ақыл-ойдың кемеңгері Абай Құнанбайұлының 180 жылдығына орай Ықылас Дүкенұлы атындағы Тараз қалалық мәдениет үйінде «Абай – дана, Абай – дара қазақта» атты әдеби-сазды кеш өтті. Біз қай кезде де Абай даналығына сүйенбей, хакімнің өсиеттерінен нәр алмай жүре алмаймыз. Абай жолы – туралық пен әділдіктің ауылына бастайтын шамшырақ. Өңірімізде хакімнің атымен аталатын мекеме, оқу орны, көше, ауыл атаулары аз емес. Олардың баршасы да хакімнің есімін құрмет тұтады.

Абай атындағы Тараз қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесі, Абай атындағы Жамбыл гуманитарлық жоғары колледжі, Абай атындағы облыстық мамандандырылған дарынды балаларға арналған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын мектеп-гимназиясы бірлесіп ұйымдастырған іс-шара колледждің актер мамандығындағы студенттерінің театрландырылған қойылымымен басталды. Бұл іс-шараның мәнісі Абай атындағы мекемелер мен оқу орындарының бірігуінде болды. Абайдың жастық жылдарын, кемелдену кезеңдерін қамтыған қойылым көптің көңілінен шықты.

Мұнан соң, хакімнің «Айттым сәлем, Қаламқас» әнін жас әнші Ақтөре Орынбасар «Тараз-ғасыр» ансамблінің сүйемелдеуімен табиғи дауыста орындады. Абайдың «Тор жорға» атты күйіне «Шолпы» би ансамблінің бишілері мың бұрала билесе, аталған колледж студенттері хакімнің қара сөздерінің үзінділерін жатқа оқыды. Мұнан соң халықаралық «Бақытты бала» ән байқауының бас жүлдегері Айлун Заушева кемеңгердің «Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла» әнін жүректерге жеткізе шырқады.

Абай атындағы мамандандырылған дарынды балаларға арналған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын мектеп-гимназиясының мұғалімдері және Абайтанушы, филология ғылымдарының кандидаты Рахат Саламатова хакімнің терең толғаныстарын, даналық ойларын көпшілік назарына ұсынды. Абайтанушы: «Заңғар жазушы Мұхтар Әуезов айтқандай, Абай – мұхиттай терең әлем. Хакім жазып кеткен қазына ешқашан таусылмайды. Ол – қазақ халқының үлкен рухани олжасы. Біз оны осы кеш барысында да сезініп отырмыз», – деп толғанды.

Аталған мектеп гимназиясының мұғалімдері Абайдың «Көзімнің қарасы» әнін хормен орындады. Осындай ғажап сәттерге де қалың көрермен қол соғып, ыстық ықылас танытты.

Іс-шараға келген Тараз қаласының әкімі Бақытжан Орынбеков, жергілікті ақын- жазушылар, зиялы қауым өкілдері, алдыңғы толқын ардагерлер мәдениет үйінің фоесіне қойылған Абайдың шығармашылығына арналған кітап көрмесіне ерекше назар аударды. Абай атындағы Тараз қалалық орталықтандырылған кітапхана қызметкерлері мұндағы әр кітапқа қысқаша шолу жасап, мән-мазмұнын айтып өтті.

Іс-шараның әсері жайлы Абай атындағы Тараз қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесі мекемесінің директоры Ұлбосын Сәулебаева: «Абай Құнанбайұлы – барша қазаққа ортақ дара тұлға. Кітапханалар жүйесінің хакім атымен аталғаны біз үшін мақтаныш. Біздің мекемеге қарасты кітапханалардың баршасында хакім туралы көптеген іс- шаралар, әдеби кештер өтіп тұрады. Биыл хакімнің 180 жылдығына орай бірнеше іс-шара өткізуді жоспарлап отырмыз. Оған өңірдің ақын-жазушылары, зиялылары белсене атсалысады деген ойдамыз. Екі іргелі оқу орнымен бірлесіп осы іс-шараны қолға алдық. Көпшіліктің көңілінен шыққан тәрізді. Алдағы уақытта да Абай хакімге деген құрметіміздің ауқымы ұлғая түседі.

Себебі, Абай тағылымы – мәңгілік тағылым» десе, Абай атындағы мамандандырылған дарынды балаларға арналған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын мектеп- гимназиясының оқушысы Әділет Мұратбек:

«Біз еліміздің болашағы үшін білім алып жатқан оқушылармыз. Абай атындағы мамандандырылған білім ордасында оқып жүргеніме қуанамын. Біз сыныптастарымызбен бірге сол үдеден шығуға күш салып, сабақ үлгеріміміз бен тәртібіміздің жақсы болуын қадағалап отырамыз. Мектеп- гимназияда өтетін хакімге арналған іс-шараларға, театрландырылған көріністерге белсене қатысамыз. Атап айтқанда, біздің гимназияның оқушылары Нұралы Қожа, Рәсілжан Тұрсынғали, Айару Қ уан дық, Ү міт Б одау ө з рөлдерін өте жақсы ойнап шығатын жас өнерпаздар. Бүгінгі ауқымды әдеби кеш көңілімізден шықты. Мұндай іс-шаралар көбірек өтіп тұрса, хакімнің еңбектері көбірек насихаттала берсе деген тілегім бар», – дейді.

Абай – қазақтың данасы. Биыл Мемлекет басшысының бастамасымен және қолдауымен «Жұмысшы мамандықт ар жылы» жарияланса, ол туралы да хакім:

«Сенбе жұртқа тұрса да қанша мақтап,

Әуре етеді ішіне қулық сақтап.

Өзіңе сен, өзіңді алып шығар,

Еңбегің мен ақылың екі жақтап, – деп осыдан 150 жыл бұрын тайға таңба басқандай айтып кеткен. Хакім сөзі қазіргі уақытпен де үндесіп, талай түйіннің шешуі, талай сұрақтың жауабы болып тұрғандай.

Сондықтан, аталған әдеби кештің мазмұны жоғары болды. Жа лпы, хакімнің рухына арналған іс-шара жиналған көпшілікке ерекше әсер сыйлағаны анық.

 Есет Досалы

Aq jol. — 2025. — 28 қаңтар

 Нүрғали Ералиевті жуалылық көзі қарақты оқырман туған жер, оның тарихы, бүгінгі болмысы мен осында өмір сүріп, елінің жарқын келешегі жолында еселі еңбек етіп жүрген жайсаң азаматтар туралы қалам тербеген бірқатар шығармалары арқылы жақсы таниды. Автордың баспа жүзін көрген «Ана аманаты», «Боралдай», «Есебі түзу есепші», «Салықшылар» және «Сиқым (Есті) шежіресі» кітаптары таяуда тараздық оқырмандарға жол тартты.

Республикалық «Кітапханаға кітап сыйла!» акциясы аясында және Жамбыл облысының құрылғанына 85 жыл толуына орай Тараз қаласындағы Абай атындағы орталық кітапхана ауыл жанашыры, әрдайым игі істердің ұйытқысы болып жүрген Нұрғали Әбдәліұлын арнайы шақырып, шығармаларының тұсаукесерін өткізді.

Кітапсүйер қауымның басын қосқан өнер кешінің шымылдығы кітапхана қызметкері Кәмшат Сұранқұлованың орындауындағы «Жолыққан қандай жақсы» атты әсем әнмен ашылғаннан кейін кітапхананың бөлім меңгерушісі Гүлжазира Дөңесоваға сөз берілді.

Ол алдымен жиылған копшілікке авторды, оның өмірі және еңбек жолын таныстырып өтті. Жуалы ауданының Көлтоған ауылында дүниеге келген Нұрғали Ералиев ауылдағы орта мектепті ойдағыдай тәмамдағаннан кейін шаруашылықта түрлі жұмыстар атқарады. Механизатор болып, түрлі маусымдық жұмыстарға араласып, еселі еңбектің жарқын үлгісін көрсетеді. Кеңес армиясы қатарынан келген бойда ауылдық кеңес атқару комитетінің аға бухгалтері болып жұмысқа орналасады.

Кейіннен «Коммунизм жолы» колхозы бас бухгалтерінің бірінші орынбасары, Жуалы ауданаралық мал бордақылау бірлестігінің бас бухгалтері, аудандық қазынашылық бөлімінде бас ревизор қызметтерін абыроймен атқарады. Соңғы ширек ғасыр бойына салық саласында тер төгіп келеді. Орта арнаулы бухгалтер, жоғары білімді экономист Жамбыл есеп-санақ техникумы мен Алматы есеп-санақ академиясын сырттай оқып бітірген. «Атомдық ядролық қару сынақтарының» ардагері ретінде дарежесі Ұлы Отан соғысына қатысушыларға теңестірілген. «Қызыл жұлдыз» және «Даңқ» ордендерінің иегері, бірнеше медальдармен марапатталған.

Кітапханашылар Айгүл Баетова мен Раушан Қалжанова автордың шығармаларына библиографиялық шолу жасады. Шолу барысында әр шығарманың қандай тақырыпты қозғайтыны, онда келтірілген деректер баяндалды.

Кеште авторға сөз беріліп, ол өзінің шығармалары туралы кеңінен әңгімелеп берді.

-Мен кітап жазып, жазушылардың қаламына жармасайын немесе атымды шығарайын деген ойдан аулақпын. Әр адам өзінің шыққан тегінің өткен тарихын, өнегесін кейінгілерге жеткізу үшін өмірден көрген, түйген көкейдегісін саралап естелік жазу үшін бәлендей жазушы болудың қажеті жоқ шығар деп ойлаймын.

Әжем Орынкүл сал ауруына душар болып, екі жылдай төсек тартып жатып қалды. Ол кезде оң- солымды танып, ақыл-есімді жиып қалған 14 жасар естияр баламын. Сол әжем қайтыс болардан біраз бұрын мені жанына шақырып алып, айтқан аманатының бірі — тұңғыш ұлы, жуалылық майдангер, гвардия аға лейтенанты, менің атам Қасым Ералиевтің есімін ардақтау, кейінгі ұрпаққа өнеге ету болатын. Батыр ұлының есімі мен майдандағы ерлігі атаусыз қалғаны ананың қабырғасына қатты батып жүрген екен.

Мен майдангер атам туралы әжемнен естіген, ел аузында жүрген мәліметтерді жинақтай бастадым. Кеңес армиясының офицері Қасым Ералиевтің қан майданда жүргенде орыс қызы Пелагея Романовнамен көңіл жарастырып, шаңырақ көтеруі, Пелагеяның қыстың көзі қырауда өзі танып-білмеген Қазақстанның бір шалғайында жатқан Боралдайға келуі, екеуінің ұлы Әбдірәсілді (Володя) дүниеге әкелуі, одан кейінгі оқиғалардың бәрін кітапта рет-ретімен тізбектеліп берілді.

Осы естелік кітабым асыл әжем Орынкүлдің аманатының орындалуы әрі асқар таудай әкем Әбдәлі мен Қасым аталарымның қабірінің басына қойған құлпытас ескерткішім, — деді автор.

Нұрғали Ералиевтің тырнақалды туындысы «Ана аманаты» кітабы осылай жазылып еді. Одан кейінгі «Боралдай» кітабына туған жердің тарихы мен әсем табиғаты, ауыл еңбеккерлерінің жетістіктері, жайсаң азаматтар арқау болса, «Есебі түзу есепші» шығармасы басы бүтін ауылдағы «есепшілер ұстаханасының» ұстазы, бүгіндей майталман есепші маман болуына әу баста жөн сілтеген Қайрат Әміровке арналған. «Салықшылар» кітабында ауданның салық органында бірге қызмет істеп жүрген үзеңгілес әріптестері, салаға әр жылдары басшылық еткен азаматтар мен басқарманың бүгінгі тыныс-тіршілігі баяндалады.

Ал «Сиқым (Есті) шежіресі» кітабы — болмыс-бітімі бөлек шығарма. Онда автор өзі шыққан Сиқым руының Есті аталығының арғы-бергі тегін терміштеп, ата-бабасына бір кездері жазықсыз телінген «Жаман есті» деген атау төңірегінде ой қозғайды.

Нұрғали Әбдәліұлы сөз соңында кітаптарының жарыққа шығуына демеушілік жасаған жерлесі, тараздық кәсіпкер Қуанышбек Бөрібековтің есімін ерекше ілтипатпен атап, оған алғысын білдірді.

Кеш барысында сөз алған журналист-баспагер Абылайхан Сәметұлы, кітапхана оқырманы Гүлнар Керімбайқызы Нұрғали Ералиев туындыларының жас ұрпаққа берер тәрбиелік, өнегелі тұстарына тоқталып, олардың кез келген жастағы оқырман қауымның сүйіп оқитын дүниесіне айналатынына сенім білдірді.

Кешті Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесінің әдістемелік көмек және кітапханаларды дамыту бөлімінің меңгерушісі Ғалия Төлеубекқызы қорытындылап, авторға шығармашылық табыс тіледі.

 «Жаңа өмір»-ақпарат

Жаңа өмір. — 2024. – 27 желтоқсан (№95). – 3 б.

      «Әдемілік – әдептілікте» деп хакім Абай айтпақшы, әдептілігі арқылы әркімнің көпшілік арасындағы әдемілігі мен қадірі арта түсетіні белгілі. Ондай жандар елге көбінесе осындай қасиетімен де сыйлы болады. Ал көркем мінез де әдептілік пен тәлім-тәрбие арқылы қалыптаса түспек. Әдепті адам айналасына мейіріммен қарап, пайдасын тигізіп, зиянды дүниелерден, әдепсіздік пен әділетсіздіктен аулақ жүреді. Және әр нәрсеге жауапкершілікпен қарап, әрдайым ар-ұятты жоғары қояды, мақсатпен қадам басады.

      Міне, осындай қағиданы ұстана отырып Ғани Мұратбаев атындағы кітапхананың қызметкерлері «Сымбат» жасөспірім қыздар клубының мүшелері мен №63 орта мектеп оқушыларының қатысуымен адам бойындағы, соның ішінде қыз баланың бойындағы ұнамды, ұнамсыз қылықтарды ажырата біліп, әдеп әліппесін бойларына дарыту мақсатында «Әдептілік – тәрбие бастауы» тақырыбында іс-шара өткізді.

Жиын кітапхана ұжымының жеткіншек ұрпақты адамгершілікке, адалдық пен кішіпейілділікке үндеп, өз халқының салт-дәстүрі мен ғұрыптарын жан-жақты таныстырумен басталды. Әрмен қарай кітапхана меңгерушісі Жаңагүл Ахумбекова әр адам өзінің де, өзгенің де бойындағы жағымды да жағымсыз әдеттерді көре біліп, әдептілік нәрімен сусындай білу керектігін түсіндіріп өтті.

Сонымен қатар іс-шара барысында «Әдептілік – адамгершілік бастауы» дегенді қалай түсінесің?», «Өзіңнің кейбір теріс әрекеттеріңнен ұялған кезің болды ма?», «Әдепті адамның бойында қандай қасиет болуы қажет?» деген сынды санаға сәуле ұялатар сан түрлі сұрақтарға тұшымды жауаптар беріліп, аталмыш клуб мүшелері өз ойларын ортаға салды. Ізгілікті іс-шараның құрметті қонақтарының бірі, жоғарыда аталған мектептің мұғалімі Орынбала Құдайбергенова жалпы қыз тәрбиесі туралы өз тәжірибесімен бөлісіп, қыздарға келелі кеңес берді.

Әдемі де әсерлі кешті 6 «б» сынып оқушысы Кәусар Жүсіп құлақтан кіріп, бойды алар «Ерке сылқым» күйімен әрлей түсті.

Басқосу соңында «Әдептілік – тәрбиенің діңгегі» атты кітап көрмесі ұйымдастырылып, әдептілік пен тәлім-тәрбие жөніндегі және халқымыздың салт-дәстүр, әдет-ғұрып сияқты бай мұралары қамтылған кітаптарға кітапханашы Гүлжан Бошаева библиографиялық шолу жасады.

Бағира Бұлтанқұлова,

Ғ. Мұратбаев атындағы кітапхананың қызметкері, Тараз қ.

Ar-Ai. — 2024. — 25 желтоқсан (№99). — 3 б.

«Тараз қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің №7 кітапханасы №19 орта мектеп оқушыларымен бірлесе отырып «Жастар — кітап әлемінде» жобасы аясында «Ел тірегі — жас ұрпақ» атты калейдоскоп өтті.

 Калейдоскопты өткізудегі мақсат — жас ұрпақтың кітап оқуға деген қызығушылықтарын арттыру, ақын-жазушылардың шығармаларымен таныстыра отырып, өздерінің талғамдарына сай әдеби шығармаларды таңдауға көмек көрсету, шығармалардағы жазылған әңгімелердің негізгі түйіні мен қандай тәлім-тәрбие көрсеткісі келгендігін аша білуді үйрету.

Бауыржан Момышұлының «Қайратыңа әдісіңді жолдас ет, әдісіңе ақылыңды жолдас ет» дегеніндей, жас ұрпаққа қайратты, ақылды, ойын ашық жеткізе алатын, батыл әрі әділдікті ту еткен азамат болып өсулері үшін ата-баба жолын және мәңгілік есте қалар ерліктерін ұмытпау керек екендігін насихаттау аса маңызды. Қазіргі таңда жастар арасында бос уақыттарын интернет желісінде өткізу кең таралып кеткені баршамызға мәлім. Бұл мәселемен күрес барысында кітаптарды насихаттау, оқырманның зейінін ашу, қызығушылықтарын арттыру үшін көп еңбектенуіміз қажет.

Осыған орай шарада оқушыларымыздың мәнерлеп оқыған өлеңдерін тыңдай отырып, ой-өрістерін кеңейтуге, ой-ұшқырлықтарын шыңдауға арналған әртүрлі ойындар ойнатылды. Оқырманға «Ел тірегі — жас ұрпақ» атты көрме көрсетіліп, отандық шығармалармен шектелмей, шетел әдебиетінен Дейл Карнегидің «Алаңсыз өмір сүру қағидалары» атты бестселлеріне, тағы да баска кітаптарға шолу жасалды.

  Ж.Сихымбаева,

Тараз қ.  ОККЖ №7 кітапханасының кітапханашысы

Jambyl-Taraz. — 2024. — 19 желтоқсан (№100-101). — 2 б.

      Өткен жылы облыс әкімі Ербол Қарашөкеевтің қолдауымен жамбылдық 24 қаламгердің кітабы Алматыдағы «Абай» баспасынан жарық көргені есте. Сол туындылардың қатарында Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, айтыскер ақын, облыстық «Aq jol» газетінің аға тілшісі Есет Досалының «Өлең деп өмір сүремін» атты жыр жинағы да бар болатын.

       Аталған жыр жинағының тұсауы жақында Талас аудандық орталық кітапханасында кесілді. Іс-шарада аудан әкімі Нұрбол Жүнісбековтің құттықтауын орынбасары Айтолқын Әбдібекова жеткізді.

– «Абай» баспасынан кітабы жарық көрген жамбылдық қаламгерлердің ішінде 9-ы таластық жерлесіміз екен. Оның ішінде танымал ақын журналист, айтыс сахнасына да сән берген жүйрігіміз, жеңімпаз шәкірттер тәрбиелеп жүрген Есет Жаңабайұлының жөні бөлек. Біз бүгін тамаша кештің куәсі болып отырмыз. Жерлесімізге толағай табыс тілеймін, – деген Айтолқын Серікқызы кеш иесінің иығына шапан жауып, құрмет көрсетіп, қонақтармен бірге жаңа кітаптың тұсауын кесті.

Мұнан соң ардагер журналист, «Құрмет» орденінің иегері Ақылжан Мамыт, Талас аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Жұмабек Әсемов, аудан әкімдігі мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Нұржан Мұхтаров ақынның жауһар жырлары, адал болмыс, ізгі қасиеттері жөнінде пікір білдіріп, әсерлі естеліктер айтты. Ақылжан Мамыт: «Облыс баспасөзінің қарашаңырағы саналатын «Aq jol» газетінде бас редактордың орынбасары болып қызмет етіп жүргенімде облыстық «AR-AI» жастар газетінен Есет бізге ауысып келді. Жасыратын несі бар, кейбір журналистерді жұмсасаң әртүрлі сылтау айтып тұратын. Ал Есет сенбі, жексенбі күндері жұмсасаң да қуана қабыл алып, құстай ұшып кетіп бара жататын. Небір алыс ауданға боран, аяз, жаздың ыстық күндерінде де шын ықыласымен барды. Керісінше ол «Ағай, маған тапсырма бере беріңіз» деп өтінетін. Бұл – оның еңбекқорлығы», – деп жоғары баға берді.

Қазір аталған басылымда бірге еңбек етіп жүрген әріптесі Марат Құлибаевтың да айтар ойы салмақты шықты. Ол: «Есет жан жақты, арнау өлең жазудың да нағыз шебері. Егер көңіл қойса, балалар тақырыбында да жақсы өлеңдер жазар еді. Себебі ол балалардың да психологиясын жақсы біледі», – деді әріптесінің ақындығы жайында.

Ақынның қыздары Маржан мен Інжу Жаңабай да әкелері туралы тебірене сөз сөйледі.

Іс-шара барысында өнер иесінің шығармашылығы жайлы бейнеролик көрсетілді. Сонымен қатар таластық ақын, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, «Парасат» орденінің иегері Рафаэль Ниязбектің жары Гүлжан Мұхамадиеваның онлайн құттықтауы да кеш иесіне тосынсый болды.

Кеште аталған кітапхананың және Ақкөл ауылындағы Ақкөл және Ы.Алтынсарин орта мектептерінің оқушылары ақынның ойлы да мазмұнды өлеңдерін жатқа оқыды.

Іс-шара барысында Есет Жаңабайұлы жерлестеріне ағынан жарылып алғыс айтып, әкесіне арналған «Ойлаппын» және қызы Айшаға арнаған «Көке, менімен ойнашы» атты өлеңдерін шабыттана оқыды.

– Мен осы кезге дейін де бірнеше кітап жаздым. Бірақ кітабымның тұсаукесерін тұңғыш рет өткізіп отырмын. Оны жерлестерімнің алдында кескеніме қуаныштымын. Мұндай қолдаулар маған үлкен жауапкершілік жүктейді. Айтыстағы ұстазым Шорабек Айдаров, журналистикадағы ұстаздарым Әскербек Құйқабайұлы, Болат Бекжанов, Сәулембай Әбсадықұлы, Дүйсен Молдақұлов ағаларға құрметім шексіз. Олар мені үлкен жолға жетеледі, – деді кеш иесі.

Есет ақын өзі туып-өскен Таласқа ғана емес, облысқа белгілі азамат. Жақында Тараз қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің №6 кітапханасының ұйымдастыруымен де Есет Досалымен «Ел сыншысы – Есет» атты кездесу кеші өтті.

Бұл кешке арнайы қонақ ретінде ақын Нұржан Әліш, облыстық айтыскер ақындар, жыршы-термешілер орталығының ғылыми қызметкері, айтыскер ақын Дидар Апбасов шақырылды. Кездесуге М.Х.Дулати атындағы Тараз университетінің «Филология және журналистика» кафедрасының, Тараз инновациялық көпсалалы колледжінің студенттері қатысты.

Кеш арқылы жастар ақын өмірі мен шығармашылығы, адами болмысы және рухани әлемімен жақын таныса алды. Бала көңілі бойында сақталған Есет Жаңабайұлы оқырмандардың жүрегіне жететіндей етіп мектептегі қызыққа толы өмірін, шығармашылық жолдағы алғашқы қадамдарын әңгімелеп берді.

Сондай-ақ өлең десе ішкен асын жерге қоятын жастар ақынның жүрегін жарып шыққан жырларын тыңдап, оның өлеңдерімен рухани сусындап қайтты.

Жанар Егеубаева, кітапханашы

Ar-Ai. — 2024. — 4 желтоқсан

        Тараз қаласындағы №6 қалалық кітапханада «Бір ел – бір кітап» акциясы аясында қазақ прозасына өзгеше өрнек әкелген көрнекті қазақ жазушысы, балалар әдебиетінің классигі Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым – Қожа» атты кітабына шолу ұйымдастырылды.

Балалар әдебиетіне өлшеусіз үлес қосқан қаламгердің «Менің атым – Қожа», «Балалық шаққа саяхат», «Өлгендер қайтып келмейді» «Қайдасың, Гауһар?» және «Ергежейлілер елі» сынды бірқатар әңгіме, хикаялары ел жадында мәңгілік сақталған.

Басқосудың басты мақсаты – оқырмандарды балалар әдебиетінің классигі Бердібек Соқпақбаевтың өмірімен қатар шығармашылығымен таныстыра отырып, кітап оқуға деген қызығушылығын арттыру, ойлау қабілеттерін күшейтіп, көркемсөзбен жеткізе білу дағдыларын дамыту. Іс-шараға Тараз инновациялық колледжінің студенттері, №32 орта мектептің оқушылары мен мектеп кітапханашылары қатысты.

Жиын барысында кітапхана оқырмандары Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым – Қожа» әңгімесімен таныса отырып, шығарманың идеясы мен тақырыбына талдау жасады. Талдау барысында №32 орта мектептің оқушылары ұлт мәдениеті мен әдебиетіне өлшеусіз үлес қосқан автордың шығармасынан көрініс көрсетті. Сондай-ақ оқушылар ақын Бейсебай Кіріспайұлының «Бәйтерек», жазушы, белгілі журналист Дәурен Қуаттың «Бердібек атаға арнау» өлеңдерін оқыды. Тараз қалалық мәдениет үйінің әншілері «Саржайлау», «Туған ел» атты әндерін тыңдармандарға тарту етті. Кітапхана оқырмандары бір сәт түтіні түзу өрілген алтын бесік ауыл мен бейкүнә балалық шаққа сапарлап қайтқандай күйге бөленді.

Іс-шара соңында №6 қалалық кітапхана қызметкері Айдана Әлімқұлованың ұйымдастыруымен «Балалар әдебиетінің бағбаны» атты кітап көрмесі ел назарына ұсынылды. Көрмеде 1967 жылы халықаралық Канн фестивалінде жүлде алған «Менің атым – Қожа» кітабы, табанды, батыл жас жігіттің өмірі баяндалған «Өлгендер қайтып келмейді» еңбегі, махаббат пен сұлулық тақырыбына арналған «Қайдасың, Гаухар?», «Балалық шаққа саяхат», «Бердібек Соқпақбаев туралы естеліктер» атты кітаптар қойылып, библиографиялық шолу жасалды.

Эсмира Маден

Ar-Ai. — 2024. — 13 қараша

           «Тараз қаласы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің ұйымдастыруымен облыс орталығында биылғы жылдың 10 қазаны мен 10 қарашасы аралығында «Көрнекі ақпарат пен сыртқы жарнамаға сауаттылық!» атты қалалық айлығы жүргізіліп жатыр.

             Жыл бойына әрі күнделікті үздіксіз өтетін «Таза қалаға – таза жарнама» атты дәстүрлі шара жиын-теріннің уақытын тұжырымдайтын күз айының екінші маусымында өзінің жиған-тергенін осылай қорытындыланады.

Мақсат – сыртқы көрнекі ақпарат құралдарында орын алған қателіктер бойынша нысан иелеріне және әкімшілік басқарушыларына ескерту жасап, әдістемелік көмек көрсету.

Зерделеу жұмыстары барысында кәсіпкерлерге заң талаптары көрсетілген парақшалар таратылып, үздіксіз байланыспен бірлесіп жұмыс істеу үшін жауапты мамандардың ұялы және жұмыс телефондары, электрондық пошталары ұсынылды.

Бөлімде, сондай-ақ, «Жедел желі» қызметі бар. Жедел желі арқылы көрнекі ақпарат, деректемелер бойынша шұғыл аударма жасауға, жарнаманы тіл туралы заңнама талаптарына сәйкес дұрыс рәсімдеуге көмек көрсетіледі.

Қала тұрғындары мен нысан иелеріне жарнама беру кезінде, басқа да көптеген жұмыстардың атқарылуы барысында өз істеріне аса жауапкершілікпен қарап, Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» Заңының талаптарын сақтау жүктеледі.

Біліктілік көрсетіп, патриоттық танытып, осы айлыққа белсене атсалысқан тіл жанашырлары қала әкімдігі тарапынан марапатқа да ие болатындығы қарастырылған.

Мұның алдында бөлім қызметкерлері Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес, Жаңа қазақ әліпбиінің жетілдірілген жобасын халық арасында жан-жақты түсіндіру, жұртшылықты жаңа әліпбиге бейімдеу, оны насихаттау, диарктикалық таңбалармен таныстыру және мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру мақсатында қала тұрғындары мен қонақтары арасында «Латын әліпбиі – болашақтың кілті» деген тақырыпта ауқымды акция өткізген болатын. Акцияға қатысқандар жетілдірілген жаңа әліпбимен тереңірек танысып, оның ерекшелігі туралы толық мәлімет алды.

        Бөлімге қарасты қалалық орталықтандырылған көпшілік кітапханалар жүйесі қызметкерлерінің шаһар күніне орай ұйымдастырған іс-шарасын да айтпай кетуге болмас. Қала мерекесі қарсаңында олар маршрутта жүрген қоғамдық көліктер ішінде екі мың жылдан астам тарихы бар талайғы Тараздың шежірелі тарихы мен көркем мәдениеті туралы толық ақпараттар берумен айналысты. Қоғамдық көліктердегі бұл «Тараз тарихының шежірелі деректері» атты әдеби круизге жолаушылардың зор қызығушылығы туындап, шараны ұйымдастырушыларға шексіз алғыстарын білдірген.

Бөлімнің басты функциясы – өңіріміздегі ұлттар мен ұлыстардың, түрлі этнос өкілдерінің дәстүрлі мәдениеті мен ұлттық құндылықтарын барынша дамытумен қатар, Қазақстан халқын ұйыстырушы бола алатын ұлы күш – Мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру.

Біздің полиэтникалық еліміз үшін 5 қыркүйектегі Қазақстан халқының Тілдері күні ерекше маңызға ие. Бүгінде Тілдер күні еліміздегі мәдениеттер мен тілдердің бірлігі мен алуан түрлілігінің символына айналды. Ол азаматтарымыздың бойында мемлекеттік және ана тіліне деген құрмет сезімін, Отанға деген сүйіспеншілігін арттырады.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы атап өткендей, мемлекеттік саясаттың маңызды стратегиялық бағыттарының бірі барлық азаматтардың мемлекеттік тілді меңгеру мәселесі болып қала береді. Қазақ тілі азаматтық интеграцияның пәрменді құралы, мәдени-рухани бірліктің бейнесі болып табылады.

Өз дәуірінде «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тіл. Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады» деген ұлағатты сөз қалдырған, қазақ халқының тағдыры мен тілі үшін күрескен Алаш арысы, ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының туған күнімен тұспа-тұс келетін Тілдер күнін зор ұйымшылдықпен атап өту ел азаматтарына парыз.

Сондықтан әрбір азамат мәңгілік еліміздің сарқылмас байлығы – қазақ тілін көзінің қарашығындай сақтап, құрметін арттырса, ұлтымыздың болашағы жарқын болатынын ескерген қалалық тілдерді дамыту бөлімі Тараз қаласы әкімдігінің аппараты мен барлық бөлімдердің құжат айналымындағы қазақ тілінің жағдайын үнемі бақылауда ұстайды. Бұл тұрғыда ай сайын және тоқсан сайын тұрақты түрде мониторинг жүргізіледі.

2024 жыл бойынша шығыс құжаттарының мемлекеттік тілдегі үлес салмағы 100 пайызды құраған. Осы жылдың қаңтар-қазан айы аралығында мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асыру мақсатымен 26, қазақ тілінің латыннегізді әліпбиіне көшу мақсатында 51, ономастика саласы бойынша 79 іс-шара ұйымдастырылған.

Сонымен қатар, мемлекеттік тіліміздің мәртебесін көтеру мақсатында өткізілген облыстық, республикалық байқауларға Тараз қаласынан бірнеше үміткерлер қатысып, жүлделі орындарға да ие болыпты.

Қазақстан дамуында өзге елдердің де назарын аудартып отырған маңызды реформалардың бірі, рухани кеңістікте үлкен өзгеріс күттіріп отырған мәселе – қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жұмыстары. Әзірге, әрине, әліпбидің жаңа нұсқасы мақұлданған, бірақ бекітілген жоқ. Дегенмен, 2023 жылдың 19 мамыры күні апробациядан өтті. Сондықтан бұл бағыттағы жұмыстар негізінен латын графикасындағы әліпбидің жетілдірілген жобасымен таныстыру, түсіндіру форматында жүргізіледі.

Осы орайда өткен «Латын әліпбиі – болашақтың кілті», «Латын әліпбиіне көшу – заман талабы», «Тегімізді дұрыс жазайық» атты акциялар өз тиімділігін көрсетуде.

Тіл саясатын жүзеге асыруда баса назар аударар саланың бірі – ономастика.

Республика көлемінде әкімшілік-аумақтық бірліктерге, елді мекендердің құрамдас бөліктеріне атау беру, оларды қайта атау, сондай-ақ олардың атауларының транскрипциясын нақтылау мен өзгерту жұмыстары Үкіметтің №138 қаулысының талаптарына сәйкес және Президент Әкімшілігімен келісілген «Тарихи тұлғалар» 555, «Тарихи жер-су атаулары» 380 және «Дәстүрлі атаулар» 298-ші тізімін басшылыққа ала отырып жүргізіледі.

Бұл ретте былтыр қаламыздағы 10 көшеге жаңа атау берілген. Оның ішінде мағынасы ескірген көшелер – 1, қайталанатын атаулар – 2, бұрылыстар – 3, атауы жоқ жаңа көшелер – 1, жаңа алқап – 1.

Жалпы қала бойынша геонимдер саны – 1442. Оның ішінде қазақша тарихи тұлғалар саны – 604, жер-су атаулары – 156, дәстүрлі атаулар – 294, орысша кісі есімі – 186, мағынасы ескірген орысша атаулар – 203.

Өткен жылдың 7 маусымында Тараз қаласындағы бірқатар мағынасы ескірген және атауы жоқ 22 көше бойынша тиісті жұмыстар жүргізіліп, республикалық ономастика комиссиясының қарауына жолданған болатын. Оның ішінде 21 мағынасы ескірген көше және атауы жоқ жаңа көше біреу еді.

Алайда, өткен жылдың 17 маусымында Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Ұлттық құрылтайдың «Әділетті Қазақстан – Адал азамат» атты отырысында берілген тапсырмаларға сәйкес, қолданыстағы «Тарихи тұлғалар», «Жер-су атаулары» мен «Дәстүрлі атаулар» тізімін өзектендіру туралы ономастика комиссиясының жұмысы тоқтатылған болатын.

Биыл 24 қаңтарда республикалық ономастика комиссиясының отырысында Әдістемелік ұсынымдар, «Тарихи тұлғалар», «Жер-су атаулары» мен «Дәстүрлі атаулар» тізімі қайта бекітілді.

Қазір сонымен қатар, Президент Әкімшілігі Басшысының 2016 жылғы 20 шілдедегі №6-1 бұрыштамасына сәйкес аншлагтарды ауыстыру жұмыстары жүргізілуде.

Биыл, жаңадан атау берілген және аншлагтары түсіп қалған, ескірген көшелердің аншлагтары ауыстырылды.

Қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Бақыт Тоқсанбаеваның айтуынша, көрнекі ақпарат пен жарнама – тіл саласындағы ең бір өткір мәселе.

«Елімізде сонау 1997 жылы жарық көрген Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңының 21-бабына оң өзгерістер енгізілгені мәлім. 2022 жылдың 22 қаңтарында күшіне енген өзгерістердегі ең бастысы – бұған дейінгі заң деректемелер мен көрнекi ақпараттардың мемлекеттік тілмен қатар орыс тілінде болуын міндеттесе, ендігі жерде мемлекеттік тілде міндетті түрде жазылуы, ал қажет болған жағдайда орыс және басқа тілдерде орналастыру қарастырылды. Атап айтатын болсақ, кәсіпкерлік субъектілеріне деректемелер мен көрнекі ақпараттарын тек мемлекеттік тілде, ал қажет болған жағдайда орыс және басқа тілдерде орналастыруға таңдау құқығы берілген. Жарнама сауатты болуы тиіс, сауаттылық емле мен пунктуация ережелеріне ғана мән берілу емес, мазмұнға көңіл аударылуы керек. Сондықтан сауаттылық мәселесімен қатар жарнама мәтінінің ішкі мазмұнына да мән беріп, әсіресе, ұлттық танымның тілдік көріністерін кеңінен көрсек игі болар еді», – дейді Бақыт Тілегенқызы.

Алайда, қала аумағында естіген құлаққа түрпідей тиетін, грамматикалық, стилистикалық қателері бар жарнамалар мен көрнекі ақпараттар кездеседі.

Көшелерде, сауда орындарындағы, қоғамдық тамақтану орындарындағы тек орыс тілінде рәсімделген немесе сөзбе-сөз, мағынасыз аударылған көрнекі ақпараттар, баға көрсеткіштер, хабарландыру және басқа да жарнамалар тұрғындардың наразылығын туындатады.

Бөлімнің нысан иелері мен жарнама агенттіктерінің қызметкерлеріне тек қана әдістемелік көмек көрсету, семинар, дөңгелек үстел мен әртүрлі бағыттағы іс-шаралар өткізуге ғана құқы бар. Жеке тұлға құзырлы органдарға шағымданған жағдайда, оған Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 75-бабының 3-тармағына сәйкес тек ескерту берумен шектеледі.

Көрнекіліктерді біріздендіру мақсатында «Қала келбеті – 2024» зерделеу жұмысы, «Көрнекі ақпарат пен сыртқы жарнамаға сауаттылық», «Сыртқы көрнекі ақпарат құралдары және сыртқы жарнамалардың тіл сауаттылығын зерделеу», «Таза қалаға – таза жарнама» айлықтары тұрақты түрде өткізіліп тұрады.

– Біздің тарапымыздан жеке бизнес өкілдерімен үнемі етене жұмыс істеу барысында шағын және орта бизнес өкілдеріне, жарнама агенттіктеріне сыртқы көрнекі ақпараттың, яғни жарнаманың сауатты жазылуына, орналасуына, тағы басқа да мәселелер бойынша тегін консультациялық көмек көрсету үшін «Callcenter» құрылып, жауапты маман бекітілген. Кейбір азаматтар кітап оқымауы, газет-журналға жазылмауы мүмкін, бірақ көшедегі жарнаманы міндетті түрде көреді, көрген соң оқиды. Визуал дүние адамның есінде міндетті түрде қалады. Сондықтан жарнама мәтінінің сауатты болуы өте маңызды екендігін баса айтқым келеді. Жарнама берушілерден көрнекі құралдарындағы мәтіндерінің сауатты болуын сұрар едік. Қате кеткен жағдайда түзетуге дайын болып, бірлесе жұмыс істесек, мемлекеттік тіліміздің мерейі артып, қателіктер азаятын еді, – дейді бөлім басшысы.

Айтса-айтқандай, қалалық бөлім тарапынан көрнекі ақпарат мәтіндеріндегі әдеби нормалардың бұзылуын жою жөніндегі шаралар ретінде ақпарат мәтіндерін әзірлеушілерге берілетін әдістемелік және консультациялық көмек жыл сайын артып, күшейтілуде.

Қазіргі таңда, қала көшелеріндегі нысандарда орналасқан жарнамалардың мәтіндеріндегі қателіктердің алдын алу мақсатында, Тараз қалалық сәулет және қала құрылысы бөлімімен бірлесіп жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер жарнаманы орналастыруға рұқсат аларда, оның мәтіндерін қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімімен алдын ала келісуі тиіс екендігін біледі.

Жыл басынан бері жүргізілген айлық, зерделеу жұмыстары барысында анықталған кемшіліктер бойынша жұмыстар жүргізіліп, бірқатары түзетілді.

Қаланың әрбір азаматы өзі қоныс тепкен мекеніне деген сүйіспеншілігі мен құрметін арттырса, қоршаған ортасына жауапкершілікпен қараса, шаһар ғана емес, ұрпақ болашағы да жарқын болмақ.

Үміт Битенова

Ақ жол. — 2024. — 9 қараша

       Тараз қаласындағы №4 кітапхананың филиалында «Әр суицид — естілмей қалған жан айқайы» атты дөңгелек үстел өтті.

 Кәмелетке толмаған оқырмандар арасындағы суицидтік мінез-құлықтың алдын алу мақсат еткен басқосуға «Almaz medical group» емханасының жоғары санаттағы психолог маманы Жанар Кеншінбекова мен Жамбыл политехникалық жоғары колледжі студенттері қатысты.

Шара барысында Жанар Дүкенбайқызы суицид жайында кеңінен әңгімелеп, оның алдын алу бойынша пайдалы кеңестерімен бөлісті. Сонымен қатар тақырыпқа байланысты бейнеслайдтар көрсетіліп, оқырмандар өз ойларын ортаға салды. Сондай-ақ қонақтар «Суицид — қоғам дерті» атты кітап көрмесін тамашалап, кітапханашы А.Жақанаевамен бірге Ержас Ертайұлының «Баланы жазасыз тәрбиелеу» кітабына библиографиялық шолу жасады.

 Жұмаш Жолболды

Jambyl-Taraz. — 2024. — 23 қазан